Vì sao mùa lạnh dễ mắc cúm và cảm lạnh?
Khi mùa đông đến, số ca cảm lạnh, cảm cúm và viêm đường hô hấp gia tăng rõ rệt. Chỉ một đợt gió lạnh đầu mùa cũng đủ khiến nhiều người bắt đầu hắt hơi, sổ mũi, đau họng, ho kéo dài hoặc mệt mỏi.
Điều này khiến không ít người thắc mắc: Vi khuẩn và virus tồn tại quanh năm, vậy vì sao chúng ta lại dễ mắc bệnh hô hấp hơn vào mùa đông?
-
Không khí lạnh làm suy yếu “hàng rào miễn dịch” trong mũi
Các nghiên cứu khoa học gần đây đã đưa ra lời giải thích thuyết phục. Theo đó, nhiệt độ lạnh không chỉ gây khó chịu, còn trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể, đặc biệt là tại niêm mạc mũi – “cửa ngõ” đầu tiên của đường hô hấp.
Cụ thể, khi nhiệt độ bên trong khoang mũi giảm khoảng 5°C, khả năng miễn dịch suy giảm đáng kể. Lượng tế bào có nhiệm vụ nhận diện và tiêu diệt virus, vi khuẩn có thể giảm tới gần 50%, khiến mầm bệnh dễ dàng xâm nhập và sinh sôi.
-
Cơ chế miễn dịch bẩm sinh bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ
Về hiện tượng này, GS.TS. Zara Patel – chuyên gia Tai Mũi Họng và Phẫu thuật Đầu Cổ tại Đại học Y Stanford (Hoa Kỳ) cho biết, đây là lần đầu khoa học làm rõ được tác động của nhiệt độ lạnh lên phản ứng miễn dịch bẩm sinh ở cấp độ sinh học phân tử.
Mặc dù không trực tiếp tham gia nghiên cứu, bà nhận định phát hiện này giúp lý giải vì sao mùa đông trở thành “thời điểm vàng” cho các bệnh đường hô hấp bùng phát, bất chấp việc virus tồn tại quanh năm.
Bùng phát bệnh đường hô hấp vào mùa đông
10 cách phòng cúm & cảm lạnh hiệu quả trong mùa lạnh
Bạn hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe bằng các biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả dưới đây. Đây cũng chính là những cách phòng cúm mùa lạnh được các chuyên gia khuyến cáo áp dụng hằng năm.
-
Giữ ấm cơ thể đúng cách
Nhiệt độ thấp khiến cơ thể dễ bị nhiễm lạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho virus gây bệnh. Giữ ấm cổ, ngực, bàn tay, bàn chân – những vùng dễ mất nhiệt nhất.
- Đeo khăn, mang tất dày
- Mặc áo nhiều lớp
- Khi ra ngoài trời lạnh che chắn kỹ
Giữ ấm cơ thể giúp phòng tránh cúm hiệu quả
- Chuyển đổi nhiệt độ từ từ
Việc đi từ phòng ấm ra ngoài lạnh hoặc ngược lại khiến niêm mạc mũi họng bị sốc nhiệt, giảm khả năng đề kháng. Một số lời khuyên cho bạn:
- Đứng lại vài giây trước khi bước ra trời lạnh
- Tránh ngồi ngay trước điều hòa hoặc quạt sưởi
- Không tắm nước quá nóng rồi ra gió lạnh
- Tăng cường sức đề kháng
Một hệ miễn dịch khỏe mạnh giúp giảm nguy cơ mắc cúm mùa đông. Nên bổ sung thêm các vi chất và dưỡng chất sau:
- Vitamin C (kiwi, ổi, cam, quýt,…)
- Vitamin D (tắm nắng nhẹ, thực phẩm hoặc bổ sung)
- Kẽm (hải sản, các loại hạt)
- Probiotic hỗ trợ tiêu hóa
- Rửa tay đúng cách
Phần lớn virus gây bệnh có thể lây truyền qua bàn tay. Vì vậy, hãy rửa tay ít nhất 20 giây bằng xà phòng, đặc biệt sau khi:
- Ho hoặc hắt hơi
- Chạm vào các bề mặt công cộng như tay nắm cửa, thang máy, điện thoại
- Trước khi chế biến thực phẩm
- Trước khi ăn
Trong trường hợp không có nước và xà phòng, có thể sử dụng dung dịch sát khuẩn tay để giảm nguy cơ lây nhiễm.
Rửa tay sạch sẽ giúp ngăn ngừa lây nhiễm bệnh
- Đeo khẩu trang nơi đông người
Không khí lạnh, khô kết hợp với môi trường đông người tạo điều kiện lý tưởng cho virus lây lan. Việc đeo khẩu trang sẽ giúp:
- Giảm nguy cơ dính giọt bắn chứa virus từ người xung quanh
- Giữ ấm vùng mũi – họng, hạn chế kích ứng niêm mạc đường hô hấp
- Giảm phát tán mầm bệnh nếu bạn đang ho, hắt hơi hoặc có triệu chứng cảm cúm
- Giữ ẩm không khí trong nhà
Không khí khô khiến niêm mạc mũi – họng dễ bị tổn thương, làm giảm hàng rào bảo vệ tự nhiên và tạo điều kiện cho virus xâm nhập. Chúng ta nên áp dụng một số biện pháp sau:
- Sử dụng máy tạo ẩm khi phòng kín hoặc dùng điều hòa, máy sưởi
- Đặt bát nước trong phòng để tăng độ ẩm không khí một cách tự nhiên
- Vệ sinh định kỳ điều hòa, máy sưởi nhằm giảm bụi bẩn và vi sinh vật
Duy trì độ ẩm không khí ở mức 40–60% được xem là lý tưởng cho phòng ngủ trong mùa đông, giúp bảo vệ đường hô hấp và hỗ trợ hệ miễn dịch.
- Uống đủ nước mỗi ngày
Cơ thể dễ mất nước khi trời lạnh mà chúng ta lại ít cảm thấy khát. Bởi nhiệt độ giảm làm mạch máu co lại, giảm lưu thông máu đến da và các cơ quan ngoại vi, làm giảm cảm giác khát, trong khi hơi nước vẫn bốc hơi qua hơi thở, mồ hôi (dù bốc hơi nhanh) và bài tiết, khiến chúng ta mất nước mà không nhận ra. Uống đủ nước giúp:
- Giữ ẩm niêm mạc hô hấp
- Thải độc
- Giảm nguy cơ nhiễm virus
Khi cơ thể thiếu nước sẽ trở nên mệt mỏi, dễ ốm hơn
- Vệ sinh mũi – họng hằng ngày
Súc miệng bằng nước muối sinh lý, khuyến nghị 2–3 lần/ngày giúp:
- Loại bỏ virus, vi khuẩn
- Giảm viêm họng
- Phòng cúm cảm lạnh hiệu quả hơn
Có thể xịt rửa mũi nhẹ bằng nước muối nếu bạn thường xuyên nghẹt mũi.
- Tập thể dục đều đặn
Ngay cả trong mùa lạnh, việc duy trì vận động nhẹ nhàng từ 20–30 phút mỗi ngày mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:
- Tăng tuần hoàn máu, giúp cơ thể giữ ấm và nuôi dưỡng các cơ quan tốt hơn
- Tăng cường sức đề kháng
- Giảm căng thẳng (stress) – một yếu tố đã được chứng minh làm suy yếu hệ miễn dịch khi kéo dài
Các hình thức vận động phù hợp trong mùa đông gồm: đi bộ nhanh, yoga, giãn cơ hoặc các bài tập nhẹ trong nhà.
Rèn luyện sức khỏe để tăng sức đề kháng
- Tiêm phòng cúm hằng năm
Đây là biện pháp phòng cúm mùa lạnh hiệu quả nhất theo khuyến cáo của WHO.
- Nên tiêm phòng 1 lần mỗi năm, trước mùa lạnh
- Giảm nguy cơ mắc cúm từ 40–70%
- Giảm mức độ nặng và biến chứng (viêm phổi, nhập viện)
Đặc biệt quan trọng với trẻ nhỏ, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền.
Cúm và cảm lạnh là những bệnh rất phổ biến trong mùa lạnh, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu bạn chủ động bảo vệ sức khỏe đúng cách. Từ việc giữ ấm cơ thể, tăng đề kháng, vệ sinh mũi họng đến tiêm phòng cúm định kỳ — mỗi thói quen nhỏ đều giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt ở trẻ em, người lớn tuổi và người có bệnh nền.
Nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như sốt cao kéo dài, ho nhiều, khó thở hoặc mệt lả, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm của cúm mùa. Sức khỏe hô hấp trong mùa lạnh chỉ an toàn khi bạn theo dõi sát và chủ động phòng bệnh từ sớm.
Để được tư vấn chuyên sâu hoặc kiểm tra các chỉ số hô hấp – miễn dịch trong mùa lạnh, bạn hãy inbox Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc liên hệ Hotline 1900 9186 để được hỗ trợ chi tiết.
