Trong các bệnh hô hấp, viêm phổi đòi hỏi sự cảnh giác cao độ. Nhận biết sớm các dấu hiệu viêm phổi là yếu tố quyết định để điều trị bệnh, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Hãy cùng tìm hiểu cụ thể các dấu hiệu bệnh qua bài viết sau đây.
1. Viêm phổi là gì?
Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng xảy ra ở phổi, gây viêm các túi khí nhỏ trong phổi (phế nang), khiến chúng bị lấp đầy bởi chất lỏng hoặc mủ. Đây là một bệnh rất nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh lý nền, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng trao đổi oxy của cơ thể.
Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng xảy ra ở phổi
Nếu bệnh nặng và không được điều trị kịp thời, viêm phổi có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm bao gồm: suy hô hấp cấp tính (ARDS), nhiễm trùng huyết (sepsis), áp xe phổi, và thậm chí là tử vong.
2. Dấu hiệu viêm phổi thường gặp
Triệu chứng viêm phổi trong giai đầu khó phân biệt với bệnh cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, khi bệnh diễn biến nặng những dấu hiệu sẽ rõ ràng hơn và cần đi thăm khám ngay.
Dấu hiệu viêm phổi phổ biến
Các biểu hiện viêm phổi phổ biến gồm:
- Ho dai dẳng (thường có đờm màu vàng, xanh hoặc rỉ sét).
- Sốt cao và người có cảm giác ớn lạnh
- Khó thở nhẹ hoặc cảm thấy thở nông.
- Đau tức vùng ngực nếu ho.
- Mệt mỏi, uể oải, chán ăn.
- Đau đầu.
Ho dai dẳng là triệu chứng điển hình khi bị viêm phổi
Dấu hiệu viêm phổi nặng cần đi khám ngay
Dấu hiệu của viêm phổi trở nặng cần được cấp cứu ngay như sau:
- Khó thở nghiêm trọng hoặc thở gấp/thở nhanh bất thường
- Đau ngực dữ dội
- Môi hoặc đầu ngón tay chuyển sang màu xanh tím (dấu hiệu thiếu oxy)
- Sốt cao liên tục không hạ
- Lú lẫn, mất phương hướng (đặc biệt ở người lớn tuổi); hoặc trẻ nhỏ có biểu hiện bỏ bú, ngủ li bì, rút lõm lồng ngực khi thở.
3. Nguyên nhân, các tác nhân gây viêm phổi
Viêm phổi là bệnh lý đa nguyên nhân, được gây ra bởi nhiều loại tác nhân khác nhau. Cụ thể gồm:
Viêm phổi do vi khuẩn
Là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm phổi cộng đồng ở người lớn, thường lây qua đường giọt bắn.
- Tác nhân điển hình: Streptococcus pneumoniae.
- Đối tượng nguy cơ cao: Người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc các bệnh lý nền mạn tính.
Viêm phổi do virus:
Gây ra bởi nhiều loại virus, bao gồm các virus gây cảm lạnh, cúm.
- Tác nhân nguy hiểm nhất hiện nay là virus SARS-CoV-2 (gây COVID-19).
- Các loại virus khác như virus hợp bào hô hấp (RSV) cũng là nguyên nhân phổ biến gây viêm phổi ở trẻ nhỏ.
Xem thêm: Xét nghiệm RSV phát hiện virus hợp bào hô hấp ở trẻ nhỏ
Virus RSV là một trong những tác nhân gây viêm phổi
Viêm phổi do nấm:
Nguyên nhân này thường gặp ở những người có vấn đề sức khỏe mạn tính hoặc hệ miễn dịch suy yếu, hít phải các bào tử nấm. Nguy cơ cao với người hút thuốc lá, sinh sống ở môi trường bụi bẩn, ẩm mốc.
Viêm phổi do hóa chất
Là bệnh lý hiếm gặp nhưng nguy hiểm, xảy ra khi hít phải hóa chất. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào loại hóa chất, thời gian phơi nhiễm và thể trạng người bệnh.
Ngoài ra, viêm phổi còn được phân loại theo môi trường lây nhiễm:
- Viêm phổi cộng đồng: Bao gồm tất cả các trường hợp viêm phổi không phải là viêm phổi bệnh viện, nguyên nhân chủ yếu là vi khuẩn và virus.
- Viêm phổi bệnh viện: Xảy ra sau 48 giờ nhập viện mà trước đó người bệnh không có triệu chứng, thường do các vi khuẩn như P. aeruginosa, Acinetobacter spp., S. aureus, v.v.
4. Cách chẩn đoán viêm phổi
Việc chẩn đoán viêm phổi là sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các kỹ thuật cận lâm sàng, đặc biệt cần thiết vì bệnh có thể có hoặc không có triệu chứng rõ ràng.
Khám lâm sàng:
- Hỏi bệnh sử: Tìm các dấu hiệu như ho, sốt, khó thở, và các triệu chứng nghiêm trọng (tím tái, li bì).
- Đếm nhịp thở: Đánh giá tình trạng thở nhanh hay chậm.
- Nghe phổi: Lắng nghe các tiếng ran bất thường như ran ẩm, ran nổ để xác định tổn thương.
Cận lâm sàng:
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra tình trạng nhiễm trùng qua số lượng bạch cầu.
- Nuôi cấy đờm: Tìm chính xác loại vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh để chọn kháng sinh điều trị hiệu quả nhất.
- Chụp X-quang ngực: Phương pháp cơ bản giúp chẩn đoán viêm phổi bằng cách phát hiện hình ảnh tổn thương nhu mô phổi (phế nang, mô kẽ).
- Chụp CT: Rất quan trọng để chẩn đoán xác định các đám mờ, phát hiện những tổn thương nhỏ hoặc khó thấy mà X-quang có thể bỏ sót.
- Nội soi phế quản: Thủ thuật giúp quan sát trực tiếp đường hô hấp, lấy mẫu mô, tế bào hoặc dịch phổi để chẩn đoán bệnh lý phức tạp.
Chụp X-quang phổi giúp chẩn đoán bệnh viêm phổi
Sự kết hợp này giúp bác sĩ chẩn đoán xác định viêm phổi và phân biệt với các bệnh lý nguy hiểm khác như dị vật đường thở, hen suyễn, hay bệnh lý tim mạch.
5. Điều trị viêm phổi
Việc điều trị viêm phổi nhằm mục đích chữa nhiễm trùng và ngăn ngừa các biến chứng. Phương pháp điều trị sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh:
Điều trị tại nhà:
- Phù hợp với hầu hết các trường hợp viêm phổi mắc phải trong cộng đồng (thường là người lớn và trẻ lớn có triệu chứng nhẹ).
- Bệnh nhân sẽ được bác sĩ kê thuốc điều trị theo nguyên nhân (thường là kháng sinh nếu do vi khuẩn) và được hẹn tái khám.
- Các triệu chứng sẽ giảm dần trong vài ngày hoặc vài tuần.
- Cần đến bệnh viện ngay nếu xuất hiện biến chứng như khó thở hoặc sốt cao không hạ.
Điều trị viêm phổi tại nhà nếu bị viêm phổi nhẹ
Điều trị tại bệnh viện:
- Bắt buộc đối với mọi trường hợp viêm phổi ở trẻ dưới 2 tháng tuổi.
- Trẻ từ 2-5 tuổi có các dấu hiệu nặng như không ăn uống, co giật, ngủ li bì, thở có tiếng rít cũng phải nhập viện cấp cứu.
- Người lớn mắc viêm phổi nặng với biểu hiện thở gắng sức cần được đưa đến bệnh viện để điều trị kịp thời. Việc nhập viện là cần thiết để theo dõi sát sao, điều trị tích cực và can thiệp kịp thời các biến chứng nguy hiểm.
6. Phòng ngừa viêm phổi
Để phòng ngừa viêm phổi, cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau:
Tiêm phòng (Vắc-xin)
Biện pháp hiệu quả nhất là tiêm chủng đầy đủ các loại vắc-xin có sẵn để ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh viêm phổi và các bệnh hô hấp liên quan như cúm:
- Đối với trẻ em: Các bác sĩ khuyến cáo tiêm vắc-xin ngừa phế cầu khuẩn (ví dụ: PCV 10 – Synflorix) cho trẻ dưới 2 tuổi và trẻ từ 2 đến 5 tuổi có nguy cơ cao. Vắc-xin này giúp ngừa được nhiều chủng vi khuẩn phế cầu khác nhau.
- Đối với người lớn: Nên tiêm các loại vắc-xin ngừa bệnh cúm hàng năm và các loại vắc-xin ngừa COVID-19 (như AstraZeneca, Pfizer-BioNTech, Moderna, v.v.) theo khuyến cáo.
Tăng cường vệ sinh
Thực hành vệ sinh tốt giúp giảm nguy cơ lây nhiễm trùng đường hô hấp:
- Vệ sinh tay: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc sử dụng dung dịch khử trùng tay có cồn.
- Vệ sinh họng: Súc miệng hàng ngày bằng nước muối hoặc dung dịch sát khuẩn để tiêu diệt vi khuẩn ở cổ họng và khai thông đường thở.
- Đeo khẩu trang: Đeo khẩu trang khi đi đến nơi công cộng hoặc khi tiếp xúc với người bệnh.
Tăng cường vệ sinh cá nhân là cách hiệu quả ngừa viêm phổi
Loại bỏ thuốc lá
Tuyệt đối không hút thuốc (chủ động) và tránh xa môi trường có khói thuốc lá (hút thuốc thụ động). Khói thuốc lá làm hỏng khả năng bảo vệ tự nhiên của phổi, khiến phổi dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây nhiễm trùng.
Tăng cường hệ miễn dịch
Bạn cần giữ hệ thống miễn dịch mạnh khỏe bằng cách ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên, ăn uống lành mạnh, đủ chất để cung cấp năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Điều này giúp cơ thể chống chọi lại được vi khuẩn, virus xâm nhập.
Tóm lại, việc nhận biết sớm các dấu hiệu viêm phổi là yếu tố then chốt để đảm bảo điều trị kịp thời và hiệu quả. Sự cảnh giác và can thiệp y tế nhanh chóng sẽ giúp tránh được các biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp và nhiễm trùng huyết, bảo vệ sức khỏe người bệnh.
