Nội dung bài viết sau được tham vấn chuyên môn bởi TS, BS Trương Ngọc Dương – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Phòng khám Mirai Healthcare, nhằm cung cấp thông tin y khoa chính xác về tình trạng ho kéo dài và những vấn đề sức khỏe liên quan.
Ho kéo dài: Phân loại, nhóm nguy cơ cao, và các triệu chứng thường gặp
Phân loại Ho kéo dài
Tình trạng ho kéo dài được phân loại dựa theo thời gian tồn tại của triệu chứng:
- Ho cấp tính: tình trạng ho kéo dài đến 3 tuần.
- Ho bán cấp: tình trạng thường kéo dài từ 3-8 tuần.
- Ho mạn tính: tình trạng ho kéo dài trên 8 tuần ở người lớn và trên 4 tuần ở trẻ em.
Tình trạng ho kéo dài xuất hiện phổ biến vào thời điểm giao mùa, khi nhiệt độ và độ ẩm thay đổi thất thường
Những đối tượng có nguy cơ cao bị ho kéo dài
Ho kéo dài có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên, có một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn và cần cẩn trọng, đặc biệt trong thời điểm giao mùa, bao gồm:
- Trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh, có hệ miễn dịch và hô hấp chưa hoàn thiện
- Người có các bệnh lý nền liên quan đến: viêm xoang mạn tính, viêm mũi dị ứng, viêm họng, …
- Người cao tuổi, đặc biệt là những người trên 60 tuổi, có chức năng miễn dịch và hô hấp suy giảm do tuổi tác, khiến khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh đường hô hấp kém hơn.
Nhóm người cao tuổi là nhóm nguy cơ cao dễ mắc các bệnh về hô hấp
Các triệu chứng thường gặp đi kèm ho kéo dài
Ho kéo dài thường đi kèm nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi, nguyên nhân và mức độ tổn thương của đường hô hấp.
- Triệu chứng phổ biến ở cả người lớn và trẻ em: sổ mũi, ngạt mũi, chảy nước mắt, hắt hơi, đau đầu, mệt mỏi, ho có đờm (đờm có thể màu trong, trắng, xanh, hoặc vàng nhạt) và ngứa rát họng.
- Đặc biệt, các triệu chứng cần lưu ý ở trẻ em bao gồm:
- Ăn kém, biếng ăn
- Ngủ li bì, khó đánh thức
- Thở khò khè
- Thở nhanh, thở mệt, đặc biệt khi vận động hoặc ăn
- Có biểu hiện sốt nhẹ không rõ căn nguyên
Ho kéo dài: Nguyên nhân phổ biến
Nhiễm virus đường hô hấp
Một trong những nguyên nhân phổ biến gây ho kéo dài không khỏi là nhiễm virus đường hô hấp. Trong đó, các tác nhân thường gặp nhất bao gồm:
- Virus RSV là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng hô hấp, đặc biệt là ho và các triệu chứng nặng như viêm phổi, viêm tiểu phế quản ở trẻ em, nhất là trẻ sơ sinh và dưới 2 tuổi, khiến ho kéo dài và nặng tiếng.
- Cúm A và cúm B thường gây ho dai dẳng sau khi các triệu chứng sốt đã thuyên giảm. Nguyên nhân là do virus gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp, làm đường thở trở nên nhạy cảm và duy trì tình trạng viêm kéo dài.
- Adenovirus là virus gây bệnh cấp tính đa dạng, chủ yếu là viêm đường hô hấp trên và dưới (viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi), đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ với tỉ lệ tử vong lên tới 10%.
Virus đường hô hấp lây lan nhanh qua giọt bắn khi tiếp xúc gần, đeo khẩu trang giúp hạn chế nguy cơ lây nhiễm
-
Các bệnh lý về phổi
Ho kéo dài là biểu hiện thường gặp ở người mắc một số các bệnh lý về phổi và đường hô hấp, bao gồm:
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): thường gặp ở người hút thuốc lá hoặc tiếp xúc lâu dài với khói bụi, gây ho có đờm dai dẳng, khó thở, tức ngực và thở khò khè, đặc biệt rõ vào buổi sáng.
- Hen suyễn (hen phế quản): gây ho khan hoặc ho có đờm ít, thường nặng hơn về đêm, khi giao mùa hoặc khi tiếp xúc với các dị nguyên, kèm theo cảm giác khó thở và khò khè.
- Giãn phế quản: gây ho nhiều đờm đặc, đờm có thể vón cục như mủ, đôi khi ho ra máu, kèm theo các triệu chứng toàn thân như sốt, ớn lạnh và sụt cân.
- Viêm phế quản mạn tính: khi niêm mạc phế quản bị viêm kéo dài do virus, vi khuẩn hoặc khói thuốc lá, dẫn đến tình trạng ho liên tục và tăng tiết đờm.
- Viêm phổi: ho kéo dài, thường đi kèm sốt, đau tức ngực và khó thở. Trong một số trường hợp, viêm phổi không điển hình có thể diễn tiến âm thầm, khiến người bệnh chỉ có biểu hiện ho dai dẳng.
Viêm phổi sẽ gây ho kéo dài và suy giảm chức năng hô hấp
Các bệnh lý khác
Trong một số trường hợp, biểu hiện ho kéo dài không xuất phát trực tiếp từ phổi mà là hệ quả của các bệnh lý khác, gây kích thích niêm mạc họng và duy trì phản xạ ho:
- Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản và đường hô hấp trên có thể gây kích thích niêm mạc họng, dẫn đến ho kéo dài, thường nặng hơn khi nằm xuống hoặc về đêm.
- Viêm xoang: Viêm xoang có thể gây chảy dịch mũi sau, khi dịch nhầy từ các xoang chảy xuống họng, kích thích phản xạ ho.
Trào ngược dạ dày sẽ gây ho khan kéo dài, dễ dẫn đến tình trạng viêm họng cấp
Các yếu tố lối sống và môi trường có thể gây ho kéo dài
- Hít khói thuốc thụ động từ môi trường xung quanh: gây kích ứng đường thở tương tự như hút thuốc trực tiếp, đặc biệt làm nặng hơn các triệu chứng ho ở trẻ em và người có bệnh nền hô hấp.
- Tiếp xúc thường xuyên với khói bụi, hóa chất hoặc nấm mốc: làm đường hô hấp bị kích thích kéo dài, khiến tình trạng ho khó cải thiện.
- Hút thuốc lá, thuốc lào: gây tổn thương và viêm mạn tính niêm mạc đường hô hấp, dẫn đến tình trạng ho kéo dài.
- Uống rượu bia thường xuyên: gây kích thích niêm mạc họng và đường thở, đồng thời làm trầm trọng hơn tình trạng viêm, góp phần duy trì cơn ho dai dẳng.
- Thói quen ăn mặn: làm tăng tiết chất nhầy ở đường hô hấp, khiến tình trạng ho kéo dài và khó thuyên giảm.
- Tác dụng phụ của thuốc: xảy ra khi lạm dụng sử dụng một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc điều trị tăng huyết áp (ACE inhibitors)
Khói bụi và ô nhiễm không khí hiện đang là những yếu tố hàng đầu làm trầm trọng hơn tình trạng ho kéo dài và các bệnh lý về hô hấp
Những hệ quả của ho kéo dài
Ho nhiều, kéo dài ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống hàng ngày, gây mệt mỏi, mất ngủ, đau đầu, dẫn đến khó tập trung trong công việc và học tập. Nếu tình trạng này diễn ra trong thời gian dài, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý hô hấp nghiêm trọng cần được theo dõi:
Lao phổi
Ho kéo dài là một trong những triệu chứng điển hình của lao phổi. Cụ thể, vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) khi xâm nhập vào phổi sẽ gây viêm mạn tính tại nhu mô phổi và đường dẫn khí. Quá trình này sẽ kích thích liên tục phản xạ ho nhằm tống xuất dịch tiết và tổ chức viêm ra ngoài.
Khi bệnh tiến triển, tổn thương phổi có thể lan rộng và phá huỷ mô phổi, làm vỡ các mao mạch nhỏ trong đường thở, khiến người bệnh sẽ ho ra máu hoặc ho ra đờm lẫn máu.
Ung thư phổi
Ho kéo dài cũng là một trong những triệu chứng sớm nhưng dễ bị bỏ sót của ung thư phổi, đặc biệt ở giai đoạn đầu. Thực tế, tại Việt Nam, có hơn 70% bệnh nhân ung thư phổi chỉ phát hiện khi bệnh đã tiến triển nặng do các biểu hiện ban đầu dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý về hô hấp thông thường.
Khi khối u phát triển trong phổi hoặc đường dẫn khí, chúng gây kích thích niêm mạc phế quản, chèn ép đường thở hoặc làm rối loạn cơ chế làm sạch tự nhiên của hệ hô hấp. Theo thời gian, tổn thương tiến triển có thể dẫn đến các biểu hiện nghiêm trọng hơn bao gồm: ho ra máu lẫn đờm, đau tức ngực, khó thở, mệt mỏi, sụt cân, và có thể xuất hiện hạch vùng cổ.
Chẩn đoán X-quang phổi giúp bác sĩ đánh giá được tổn thương ở phổi và xác định nguyên nhân gây ho kéo dài
Vì vậy, người bệnh nên chủ động thăm khám tại các cơ sở y tế khi cơ thể xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Ho kéo dài trên 3-4 tuần.
- Ho kèm triệu chứng nguy hiểm, bao gồm: Sốt cao, khó thở, ho ra máu, đau ngực, sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Đã sử dụng hết một đợt thuốc nhưng không thấy có hiệu quả điều trị
Các phương pháp chẩn đoán chính xác nguyên nhân ho kéo dài
Để xác định chính xác nguyên nhân ho kéo dài, bác sĩ sẽ kết hợp thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm phù hợp theo triệu chứng và các yếu tố nguy cơ của từng bệnh nhân. Nhìn chung, các phương pháp chẩn đoán được sử dụng phổ biến bao gồm:
| Nhóm chẩn đoán | Phương pháp/Xét nghiệm | Ý nghĩa |
| Thăm khám lâm sàng | Khám tai – mũi – họng | Xác định nguyên nhân ho kéo dài do viêm mũi họng, viêm xoang |
| Nghe phổi bằng ống nghe | Đánh giá âm phổi, phát hiện ran ẩm, ran rít, ran nổ | |
| Xét nghiệm virus hô hấp | Xét nghiệm RSV | Chẩn đoán nhanh sự có mặt của virus hợp bào hô hấp gây bệnh đường hô hấp |
| Xét nghiệm cúm A, cúm B | ||
| Panel virus hô hấp (đa tác nhân) | Tìm đồng thời nhiều loại virus hô hấp, xác định rõ nguyên nhân gây ho kéo dài | |
| Xét nghiệm máu | Công thức máu | Phân biệt xu hướng nhiễm virus hay vi khuẩn, đánh giá mức độ đáp ứng viêm |
| CRP, Procalcitonin | Hỗ trợ đánh giá mức độ viêm do virus hay vi khuẩn trong cơ thể | |
| Khí máu động mạch (khi cần) | Đánh giá tình trạng oxy máu, áp dụng trong trường hợp ho kéo dài kèm khó thở, nghi ngờ suy hô hấp | |
| Chẩn đoán hình ảnh | Chụp X-quang phổi | Giúp chẩn đoán viêm phổi, xẹp phổi, tổn thương mô phổi ở bệnh nhân ho kéo dài |
| Chụp CT ngực (khi cần) | Đánh giá chi tiết cấu trúc phổi | |
| Xét nghiệm đờm | Soi – cấy đờm | Xác định vi khuẩn gây bệnh, chỉ định khi ho có đờm kéo dài |
| Thăm dò chức năng hô hấp | Kiểm tra chức năng hô hấp (hô hấp ký) | Giúp phát hiện hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn hoặc rối loạn thông khí gây ho kéo dài |
Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ho kéo dài sẽ hỗ trợ bác sĩ xây dựng kế hoạch theo dõi phù hợp cho từng bệnh nhân. Đặc biệt, hạn chế việc sử dụng thuốc kháng sinh không cần thiết, nhất là trong các trường hợp ho do virus RSV, cúm A, và cúm B.
Người bệnh nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và thực hiện đầy đủ các xét nghiệm cần thiết. Phòng khám Đa khoa Mirai Healthcare là một trong những cơ sở đạt tiêu chuẩn Nhật Bản, hỗ trợ xét nghiệm và chẩn đoán toàn diện các nguyên nhân gây ho kéo dài, cá nhân hoá theo từng trường hợp của bệnh nhân.
Tư vấn và thăm khám trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa tại Mirai Healthcare
Để được tư vấn và hỗ trợ đặt lịch thăm khám, Quý khách vui lòng liên hệ Hotline 1900 9186
