Xét nghiệm HBV-DNA định lượng vi-rút viêm gan B

Xét nghiệm HBV DNA định lượng là gì?

Xét nghiệm định lượng HBV DNA sử dụng các phương pháp sinh học phân tử để đo nồng độ HBV DNA trong máu bệnh nhân (đơn vị IU/ml hoặc copies/ml).

Xét nghiệm này phản ánh trực tiếp mức độ nhân lên của vi-rút trong cơ thể và nhạy hơn các dấu ấn huyết thanh khác (HBsAg và HBeAg – các kháng nguyên của vi-rút viêm gan B).

Nguyên lý phát hiện

Hiện nay, kỹ thuật được sử dụng phổ biến nhất trong thực hành lâm sàng là công nghệ phản ứng chuỗi polymerase định lượng (PCR):

• HBV DNA được chiết xuất từ mẫu huyết thanh hoặc huyết tương.
• Các đoạn mồi đặc hiệu được sử dụng để khuếch đại các đoạn gen của vi-rút.
• Các đoạn dò huỳnh quang được thêm vào trong quá trình khuếch đại PCR và tín hiệu huỳnh quang tăng lên khi sản phẩm khuếch đại tăng lên.
• Giá trị chính xác của HBV DNA trong mẫu được tính bằng cách so sánh sự thay đổi tín hiệu huỳnh quang với đường chuẩn.

Ưu điểm

• Độ nhạy cao : Giới hạn phát hiện có thể thấp tới 10–20 IU/mL.
• Tính đặc hiệu cao : không dễ bị các loại vi-rút khác can thiệp.
• Độ chính xác về mặt định lượng : có thể phản ánh chính xác mức độ ức chế hoặc phục hồi của vi-rút.

Nhược điểm

• Cần quy trình xét nghiệm nghiêm ngặt, một chiều vì có thể bị nhiễm từ ngoài môi trường
• Cần máy móc thiết bị hiện đại
• Nhân viên xét nghiệm phải có chuyên môn cao, đào tạo bài bản

Chỉ định xét nghiệm HBV DNA khi nào?

Xét nghiệm DNA HBV không chỉ được sử dụng để chẩn đoán ban đầu mà còn là công cụ theo dõi quan trọng trong toàn bộ thời gian điều trị cũng như theo dõi bệnh nhân viêm gan B.

Các trường hợp sau đây là những chỉ định xét nghiệm lâm sàng phổ biến:

Chẩn đoán ban đầu và phân loại giai đoạn bệnh

Đối với bệnh nhân có HBsAg dương tính, xét nghiệm DNA HBV giúp phân biệt các giai đoạn bệnh:

• Giai đoạn dung nạp miễn dịch: HBV DNA cao, ALT bình thường và tổn thương gan nhẹ.
• Giai đoạn thanh thải miễn dịch: HBV DNA cao, ALT tăng cao và tổn thương tế bào gan đang hoạt động.
• Giai đoạn kiểm soát miễn dịch: HBV DNA thấp hoặc không phát hiện được và ALT bình thường.
• Giai đoạn tái hoạt: HBV DNA tăng trở lại và ALT dao động hoặc tăng.

Đánh giá trước khi điều trị

• Trước khi bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng vi-rút, việc xác định nồng độ HBV DNA cơ bản sẽ giúp:
• Dự đoán đáp ứng điều trị.
• Xây dựng phác đồ điều trị.
• Dùng để so sánh hiệu quả điều trị.

Theo dõi quá trình điều trị

Sau khi điều trị bằng thuốc nucleoside (axit), HBV DNA nên được đo vào tuần thứ 12, 24 và 48 của quá trình điều trị:

• Quan sát sự giảm tải lượng vi-rút.
• Phát hiện sớm tình trạng kháng thuốc hoặc đáp ứng kém.

Liệu pháp interferon thường được đánh giá vào tuần thứ 12 hoặc tuần thứ 24 để xác định xem có nên tiếp tục điều trị hay không.

Theo dõi sau khi ngừng thuốc

Phát hiện sớm tình trạng tái phát và can thiệp kịp thời.

Các nhóm đối tượng đặc biệt

• Phụ nữ mang thai: Đối với phụ nữ mang thai có HBsAg dương tính và HBV DNA ≥ 2×10^5 IU/mL, khuyến cáo bắt đầu dùng thuốc kháng vi-rút vào cuối thai kỳ để tránh lây truyền từ mẹ sang con.
• Bệnh nhân đang điều trị ức chế miễn dịch hoặc hóa trị: có thể theo dõi HBV DNA để ngăn ngừa vi-rút tái hoạt động.
• Người ghép gan: Theo dõi thường xuyên trước và sau phẫu thuật để ngăn ngừa sự tái phát của vi-rút.

Cách đọc kết quả xét nghiệm HBV DNA

Kết quả xét nghiệm HBV DNA thường hiển thị tải lượng vi-rút (IU/mL) và giới hạn phát hiện dưới.

Kết quả có thể được phân loại là âm tính hoặc dương tính , nhưng việc giải thích kết quả cần kết hợp tiền sử bệnh, chức năng gan và các xét nghiệm huyết thanh khác.

Âm tính

Định nghĩa: kết quả xét nghiệm dưới giới hạn phát hiện hoặc được báo cáo là “không phát hiện” hoặc “âm tính”.

Kết quả âm tính trong các tình huống:

• Sự nhân lên của vi-rút bị ức chế hiệu quả (trong thời gian điều trị có hiệu quả).
• Trong giai đoạn không hoạt động của nhiễm HBV (giai đoạn kiểm soát miễn dịch).
• Tải lượng vi-rút rất thấp ở giới hạn độ nhạy của xét nghiệm.

Ý nghĩa lâm sàng:

• Điều này cho thấy mức độ nhân lên của vi-rút ở mức cực kỳ thấp và nguy cơ tổn thương gan là thấp.
• Việc theo dõi thường xuyên vẫn cần thiết vì vi-rút có thể tái hoạt động.

Dương tính

Định nghĩa: DNA vi-rút có thể định lượng được phát hiện và báo cáo dưới dạng giá trị cụ thể (ví dụ: 2×10^5 IU/mL).

HBV DNA thường dương tính trong các trường hợp:

• Viêm gan B cấp tính hoặc mãn tính đang hoạt động.
• Liệu pháp kháng vi-rút không hiệu quả hoặc kháng thuốc.
• Sự tái hoạt động của vi-rút do suy giảm miễn dịch hoặc hóa trị liệu.

Mối quan hệ giữa tải lượng vi-rút và nguy cơ lâm sàng

• Tải lượng > 2×10^4 IU/mL (HBeAg dương tính) hoặc > 2×10^3 IU/mL (HBeAg âm tính): gợi ý sự nhân lên của vi-rút đang hoạt động và cần đánh giá phương pháp điều trị kết hợp đánh giá chức năng gan.
• Tải lượng > 2×10^5 IU/mL: Khả năng nhân lên của vi-rút cao, nguy cơ xơ gan và ung thư gan tăng.

Vai trò của xét nghiệm HBV DNA trong điều trị Vi-rút viêm gan B

Xét nghiệm định lượng HBV DNA là một công cụ cốt lõi không thể thiếu trong việc quản lý bệnh viêm gan B mãn tính, vai trò chính của nó bao gồm:

• Xác định chỉ định điều trị: Các hướng dẫn khuyến cáo rằng nên cân nhắc điều trị bằng thuốc kháng vi-rút cho những bệnh nhân có ALT và HBV DNA tăng cao đến một giá trị nhất định.
• Đánh giá hiệu quả:
  • Sau khi điều trị bằng thuốc kháng vi-rút, tải lượng vi-rút giảm càng nhanh cho thấy đáp ứng thuốc càng tốt.
  • Điều trị bằng interferon thường được đánh giá vào tuần thứ 24 hoặc 48 dựa trên mức độ giảm HBV DNA để xác định xem có nên tiếp tục điều trị hay không.
• Theo dõi tình trạng kháng thuốc: Nếu tải lượng vi-rút tăng trở lại hoặc không giảm trong quá trình điều trị là một gợi ý cho thấy tình trạng kháng thuốc của vi-rút.
• Đánh giá tiên lượng: Nồng độ HBV DNA âm tính trong thời gian dài có liên quan chặt chẽ đến giảm nguy cơ mắc bệnh xơ gan và ung thư gan.
• Quản lý các nhóm đối tượng đặc biệt: Phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con, quản lý bệnh nhân suy giảm miễn dịch… đều dựa vào xét nghiệm HBV DNA để xây dựng chiến lược phòng ngừa và kiểm soát.
• Quyết định ngừng thuốc
  • Đối với những bệnh nhân đang điều trị dài hạn, nếu HBV DNA âm tính được và đáp ứng các tiêu chí ngừng thuốc khác trong hướng dẫn, thì có thể xem xét khả năng ngừng thuốc.
  • Sau khi ngừng thuốc, cần theo dõi chặt chẽ tải lượng vi-rút để ngăn ngừa tái phát.

Kết hợp với các xét nghiệm khác

• Xét nghiệm kháng nguyên của vi-rút trong máu
  • Sự kết hợp của HBsAg, HBeAg và HBV DNA có thể phân loại và đánh giá tình trạng miễn dịch chính xác hơn.
  • Ví dụ: HBeAg âm tính nhưng HBV DNA cao, thường chỉ ra loại vi-rút có đột biến gen.
• Xét nghiệm chức năng gan
  • Nồng độ ALT tăng cao kết hợp với nồng độ HBV DNA cao cho thấy hoạt động của vi-rút gây tổn thương đáng kể đến các tế bào gan.
  • Bệnh nhân có ALT bình thường nhưng HBV DNA cao nên cảnh giác với các tình trạng tiến triển tiềm ẩn.
• Chẩn đoán hình ảnh: Đối với những bệnh nhân có nồng độ vi-rút trong máu cao, nên siêu âm gan thường xuyên hoặc chụp MRI để phát hiện xơ gan và ung thư gan ở giai đoạn sớm.

Các yếu tố ảnh hưởng đến định lượng HBV DNA

Mặc dù xét nghiệm PCR cực kỳ nhạy, việc xác định DNA HBV vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, dẫn đến sự sai lệch trong kết quả:

Giai đoạn bệnh

• Viêm gan B cấp tính và mãn tính:
  • Trong tình trạng nhiễm vi-rút viêm gan B cấp tính, nồng độ DNA HBV có thể dao động nhanh chóng, đạt đỉnh ở giai đoạn đầu và giảm dần khi hệ thống miễn dịch đáp ứng.
  • Trong tình trạng nhiễm vi-rút viêm gan B mãn tính, nồng độ HBV DNA có thể vẫn duy trì ở mức cao hoặc thay đổi tùy theo giai đoạn (dung nạp miễn dịch, hoạt động miễn dịch, mang mầm bệnh không hoạt động hoặc tái hoạt động).
• Nếu xét nghiệm được thực hiện quá sớm hoặc quá muộn trong quá trình bệnh lý, kết quả tải lượng vi-rút có thể không phản ánh một cách hoàn toàn chính xác.

Các bệnh nhiễm trùng khác

• Nhiễm đồng thời vi-rút viêm gan C (HCV), vi-rút viêm gan D (HDV) hoặc HIV có thể ức chế hoặc thay đổi quá trình nhân lên của HBV, dẫn đến kết quả xét nghiệm DNA HBV thấp hơn mong đợi.
• Trong một số trường hợp nhiễm trùng đồng thời, sự can thiệp của vi-rút có thể khiến nồng độ HBV DNA thấp hoặc không phát hiện được mặc dù bệnh đang hoạt động.

Điều trị bằng thuốc kháng vi-rút

• Các thuốc tương tự nucleos(t)ide (entecavir, tenofovir) và liệu pháp interferon làm giảm đáng kể nồng độ HBV DNA.
• Xét nghiệm ngay sau khi bắt đầu điều trị có thể cho thấy sự suy giảm nhanh chóng, điều này là bình thường, nhưng xét nghiệm sau khi quên liều có thể cho thấy sự gia tăng đột biến.

Tình trạng miễn dịch

• Suy giảm miễn dịch (do hóa trị, corticosteroid, ghép tạng hoặc HIV) có thể khiến gia tăng sự nhân lên của HBV.
• Sự tái tạo miễn dịch (ví dụ, sau khi bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng vi-rút ở bệnh nhân HIV) cũng có thể kích hoạt lại HBV và tăng nồng độ DNA HBV.

Đột biến vi-rút

• Một số kiểu gen hoặc đột biến HBV có thể ảnh hưởng đến tốc độ sao chép, làm thay đổi nồng độ DNA HBV đã đo mà không làm trầm trọng tình trạng bệnh.
• Đột biến kháng thuốc trong quá trình điều trị kháng vi-rút dài hạn có thể gây ra sự gia tăng bất ngờ của HBV DNA.

Mang thai

Mang thai (đặc biệt là tam cá nguyệt thứ ba) có thể gây ra sự gia tăng tạm thời HBV DNA do những thay đổi về miễn dịch và nội tiết tố.

Xét nghiệm HBV DNA định lượng virus viêm gan B ở đâu uy tín?

Việc xét nghiệm định lượng HBV DNA đóng vai trò then chốt trong việc đánh giá mức độ hoạt động của virus viêm gan B, giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị và theo dõi hiệu quả. Để có kết quả chính xác, bạn nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín, chuyên sâu.

Mirai Healthcare, thành viên của Tập đoàn Hoken Kagaku Kenkyujo – tập đoàn y tế hàng đầu Nhật Bản với hơn 74 năm kinh nghiệm, tự hào mang đến dịch vụ xét nghiệm định lượng virus viêm gan B chất lượng cao, chuẩn Nhật Bản.

Công nghệ hiện đại cho kết quả chính xác

Mirai Healthcare đầu tư vào hệ thống máy móc tiên tiến, hiện đại bậc nhất, giúp phân tích các chỉ số trong máu một cách chính xác. Các xét nghiệm chuyên sâu như HBV DNA được thực hiện trên các máy xét nghiệm sinh hóa và miễn dịch hiện đại ATELLICA, đảm bảo độ chính xác vượt trội.

Điều này giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện và chính xác về tải lượng virus trong cơ thể bạn.

Dịch vụ tiện lợi và tư vấn chuyên sâu

Ngoài công nghệ, Mirai Healthcare còn mang đến sự tiện lợi tối đa cho khách hàng. Bạn có thể sử dụng dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tận nơi miễn phí, giúp tiết kiệm thời gian và công sức di chuyển. Với đội ngũ chuyên gia tận tâm, sau khi có kết quả, bạn sẽ được tư vấn cụ thể để hiểu rõ tình trạng sức khỏe của mình, từ đó có những bước chăm sóc phù hợp và hiệu quả.

Nếu bạn cần giải đáp thêm về xét nghiệm định lượng HBV DNA, vui lòng liên hệ Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc Hotline 1900 9186 để được tư vấn chi tiết.