Xét nghiệm NAAT là gì?
Xét nghiệm Khuếch đại Axit Nucleic (NAAT) là một kỹ thuật sinh học phân tử được thiết kế để phát hiện sự hiện diện của vật liệu di truyền đặc trưng (trình tự DNA hoặc RNA) từ một loại virus hoặc vi khuẩn cụ thể trong mẫu bệnh phẩm của bệnh nhân.
Khác với các xét nghiệm huyết thanh học (tìm kháng thể) hay nuôi cấy vi sinh (nuôi cấy vi khuẩn), NAAT nhắm trực tiếp vào “bộ mã” của mầm bệnh.
Bằng cách khuếch đại một đoạn gen đặc hiệu lên hàng triệu lần, nó có thể phát hiện ngay cả khi chỉ có một lượng rất nhỏ mầm bệnh trong cơ thể.
Mục đích chính của NAAT là phát hiện một loạt các bệnh truyền nhiễm, bao gồm:
– Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs): Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae (bệnh lậu), Trichomonas vaginalis. NAAT là phương pháp được khuyến cáo hàng đầu để sàng lọc các bệnh này do độ nhạy và độ đặc hiệu vượt trội.
– Các bệnh virus gây tổn thương cổ tử cung: Virus HPV (Human Papillomavirus), là nguyên nhân chính gây ung thư cổ tử cung.
– Các bệnh đường hô hấp: Virus SARS-CoV-2 (gây COVID-19), virus cúm, virus hợp bào hô hấp (RSV), lao (Mycobacterium tuberculosis).
– Các bệnh lây truyền qua đường máu: HIV, Viêm gan B (HBV), Viêm gan C (HCV). NAAT được dùng để sàng lọc máu hiến tặng và chẩn đoán sớm, rút ngắn giai đoạn “cửa sổ” [1].
– Các bệnh nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương: Viêm màng não do vi khuẩn hoặc virus.
Xét nghiệm NAAT giúp phát hiện các bệnh như HIV, lậu,…
Khi nào cần làm xét nghiệm NAAT?
Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm NAAT trong các tình huống lâm sàng sau:
– Chẩn đoán xác định nhiễm trùng cấp tính: Khi một bệnh nhân có các triệu chứng nghi ngờ nhiễm trùng và cần có kết quả chính xác, nhanh chóng để bắt đầu điều trị kịp thời.
Ví dụ: chẩn đoán COVID-19 khi có sốt, ho; chẩn đoán bệnh lậu khi có tiết dịch niệu đạo.
– Sàng lọc không triệu chứng: Để phát hiện những người mang mầm bệnh nhưng chưa có biểu hiện lâm sàng, đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát dịch bệnh (sàng lọc STIs, lao, hoặc SARS-CoV-2 trong cộng đồng).
– Theo dõi hiệu quả điều trị: Một số xét nghiệm NAAT định lượng (như đo tải lượng virus HIV hoặc HBV) được sử dụng để đánh giá xem liệu pháp kháng virus có đang ức chế hiệu quả sự nhân lên của mầm bệnh hay không.
– Sàng lọc máu và cơ quan hiến tặng: Để đảm bảo an toàn cho người nhận, loại bỏ nguy cơ lây truyền các bệnh nhiễm trùng qua đường máu.
Xét nghiệm NAAT khi sàng lọc máu để loại bỏ nguy cơ lây nhiễm
Quy trình xét nghiệm NAAT
Quy trình thực hiện một xét nghiệm NAAT đòi hỏi phòng thí nghiệm được trang bị đặc biệt và được tiến hành theo các bước chuẩn:
- Thu thập mẫu bệnh phẩm: Mẫu thử được thu thập tùy thuộc vào bệnh cần chẩn đoán, có thể là: dịch hầu họng/mũi, máu, nước tiểu, dịch niệu đạo, dịch cổ tử cung, hoặc dịch não tủy.
- Tách chiết Acid Nucleic: Mẫu bệnh phẩm được xử lý để phá vỡ màng tế bào, virus hoặc vi khuẩn, giải phóng DNA hoặc RNA. Sau đó, các thành phần gây ức chế phản ứng được loại bỏ, thu lại một dung dịch acid nucleic tinh sạch.
- Khuếch đại (Amplification): Đây là bước cốt lõi. Acid nucleic đã được tinh sạch sẽ trải qua một quá trình khuếch đại trong máy luân nhiệt (thermocycler). Các kỹ thuật NAAT phổ biến bao gồm:
– PCR (Phản ứng chuỗi polymerase): Khuếch đại DNA.
– RT-PCR (PCR phiên mã ngược): Dùng để khuếch đại RNA (vật liệu di truyền của nhiều virus) bằng cách chuyển đổi nó thành DNA trước.
– TMA (Khuếch đại phiên mã): Một kỹ thuật rất nhạy khác.
- Phát hiện (Detection): Sản phẩm khuếch đại được phát hiện bằng các phương pháp như điện di trên thạch hoặc sử dụng đầu dò huỳnh quang (trong real-time PCR) cho phép xác định định tính (có/không) hoặc định lượng (bao nhiêu) mầm bệnh.
Lấy mẫu máu là một bước của quá trình xét nghiệm NAAT
Ưu điểm và hạn chế của xét nghiệm NAAT
Ưu điểm
– Độ nhạy cực cao: Có thể phát hiện ngay cả khi chỉ có một lượng rất nhỏ mầm bệnh trong mẫu, giúp chẩn đoán ở giai đoạn rất sớm.
– Độ đặc hiệu cao: Nhắm mục tiêu chính xác vào trình tự gen đặc hiệu của mầm bệnh, giảm thiểu đáng kể khả năng dương tính giả so với các phương pháp khác.
– Thời gian trả kết quả tương đối nhanh: Nhiều xét nghiệm NAAT có thể cho kết quả trong vòng vài giờ, giúp đưa ra quyết định lâm sàng kịp thời.
– Rút ngắn giai đoạn “cửa sổ” chẩn đoán: Phát hiện trực tiếp mầm bệnh thay vì đợi phản ứng miễn dịch của cơ thể, cho phép phát hiện nhiễm trùng sớm hơn nhiều so với xét nghiệm kháng thể [2].
– Khả năng định lượng: Cho phép đo tải lượng mầm bệnh, rất quan trọng trong theo dõi điều trị.
Xét nghiệm NAAT có độ nhạy cao và thời gian trả kết quả nhanh
Hạn chế
– Chi phí cao: Thiết bị và hóa chất cho xét nghiệm NAAT thường đắt tiền hơn so với các xét nghiệm truyền thống.
– Yêu cầu về cơ sở vật chất và nhân sự: Đòi hỏi phòng thí nghiệm được trang bị đặc biệt và kỹ thuật viên được đào tạo chuyên sâu để vận hành và diễn giải kết quả chính xác.
– Nguy cơ ô nhiễm: Quá trình khuếch đại có thể dễ bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm chéo giữa các mẫu, dẫn đến kết quả dương tính giả nếu không kiểm soát nghiêm ngặt.
– Không phân biệt được mầm bệnh sống và chết: Xét nghiệm có thể phát hiện các mảnh vật liệu di truyền từ mầm bệnh đã chết, do đó không phải lúc nào cũng phản ánh tình trạng nhiễm trùng đang hoạt động.
Xem thêm: Xét nghiệm Chlamydia tìm vi khuẩn truyền nhiễm đường tình dục
Xét nghiệm NAAT đại diện cho kỹ thuật cao của chẩn đoán phân tử, cung cấp cho các bác sĩ một công cụ mạnh mẽ để chẩn đoán chính xác, điều trị hiệu quả và kiểm soát sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Xét nghiệm khuếch đại Axit Nucleic NAAT tin cậy tại Mirai Healthcare
Để thực hiện xét nghiệm Khuếch đại Axit Nucleic NAAT, một kỹ thuật đòi hỏi độ chính xác cao, Phòng khám Đa khoa Mirai Healthcare là địa chỉ tin cậy hàng đầu nhờ đáp ứng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn chất lượng:
Mirai Healthcare tạo dựng sự uy tín vững chắc khi thuộc Tập đoàn Hoken Kagaku Kenkyujo – một tập đoàn y tế hàng đầu Nhật Bản với hơn 74 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực xét nghiệm, cam kết chất lượng theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt quốc tế.
Mirai Healthcare giúp bạn yên tâm xét nghiệm NAAT
- Độ tin cậy của NAAT: Kỹ thuật NAAT (bao gồm cả NAT, PCR) được thực hiện tại đây với thiết bị hiện đại và quy trình chuyên nghiệp, khép kín, đảm bảo khả năng phát hiện DNA/RNA của virus hoặc vi khuẩn ở nồng độ cực thấp một cách chính xác, là cơ sở quan trọng cho chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
- Lợi ích dịch vụ: Phòng khám còn cung cấp dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tận nơi miễn phí, mang lại sự tiện lợi tối đa cho người bệnh, giúp họ tiết kiệm thời gian, giảm căng thẳng mà vẫn nhận được kết quả chẩn đoán nhanh chóng và đáng tin cậy theo tiêu chuẩn Nhật Bản.
Nếu vẫn còn băn khoăn về xét nghiệm NAAT, bạn hãy liên hệ ngay với Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc Hotline 1900 9186 để được tư vấn tận tình.
Tài liệu tham khảo:
[1]. US Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2021). Nucleic Acid Amplification Tests (NAATs)
[2]. Shin, D. J., et al. (2017) “Mobile nucleic acid amplification testing (mobiNAAT) for Chlamydia trachomatis screening in hospital emergency department settings.” Scientific reports, 7(1): 4495.
