Xét nghiệm NS1 là gì?

Xét nghiệm NS1 (Non-Structural Protein 1) là một xét nghiệm sinh hóa nhằm tìm kiếm sự hiện diện của kháng nguyên NS1 – một protein đặc hiệu của virus Dengue – trong máu của người bệnh.

Kháng nguyên NS1 được virus Dengue sản xuất và tiết ra vào máu ngay từ những ngày đầu tiên khi virus xâm nhập và bắt đầu nhân lên trong cơ thể. 

Sự xuất hiện của NS1 trong máu là dấu hiệu trực tiếp cho thấy sự hiện diện của virus, trước khi hệ miễn dịch của cơ thể kịp phản ứng và tạo ra kháng thể (IgM và IgG).

Chính vì vậy, xét nghiệm NS1 có giá trị chẩn đoán rất cao trong 1-3 ngày đầu tiên kể từ khi khởi sốt.

Lợi ích của xét nghiệm NS1

Xét nghiệm NS1 mang lại những lợi ích vượt trội trong chẩn đoán sốt xuất huyết:

– Phát hiện cực sớm: Đây là ưu điểm lớn nhất. NS1 có thể được phát hiện từ ngày thứ 1 đến ngày thứ 5-7 sau khi sốt, giúp chẩn đoán bệnh ngay trong giai đoạn rất sớm, khi các triệu chứng còn chưa rõ ràng và dễ nhầm lẫn với các bệnh sốt virus khác.

– Chẩn đoán nhanh chóng: Các phương pháp xét nghiệm NS1 (test nhanh hoặc xét nghiệm tự động) cho kết quả chỉ trong vòng 20-30 phút đến vài giờ, giúp bác sĩ có hướng xử trí kịp thời.

– Độ chính xác cao: Xét nghiệm NS1 có độ nhạy và độ đặc hiệu rất cao (trên 90% trong 3 ngày đầu) trong việc xác định nhiễm virus Dengue [1].

– Phân biệt giữa các type virus: Một số kỹ thuật xét nghiệm NS1 có thể giúp xác định được type huyết thanh của virus Dengue gây bệnh (DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4), mang lại ý nghĩa trong việc theo dõi dịch tễ học.

Nên làm xét nghiệm Dengue NS1 khi nào?

Thời điểm làm xét nghiệm NS1 là yếu tố then chốt quyết định độ chính xác của kết quả. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam, xét nghiệm NS1 nên được thực hiện trong các trường hợp sau [2]:

– Khi có sốt cao đột ngột (trên 39°C) trong vòng 1 đến 3 ngày đầu, kèm theo các triệu chứng nghi ngờ sốt xuất huyết như đau đầu, đau sau hốc mắt, đau cơ, mệt mỏi.

– Sống hoặc đi đến từ vùng đang có dịch sốt xuất huyết và xuất hiện sốt.

– Khi cần chẩn đoán phân biệt nhanh giữa sốt xuất huyết với các bệnh khác như sốt rét, cúm, nhiễm virus Zika hoặc sốt do nhiễm khuẩn.

– Theo dõi bệnh nhân nghi ngờ sốt xuất huyết ngay cả khi các xét nghiệm kháng thể (IgM) còn âm tính.

Ý nghĩa kết quả xét nghiệm NS1

Âm tính

Kết quả âm tính có thể được hiểu theo một số khả năng:

– Bạn không bị nhiễm virus Dengue: Các triệu chứng sốt có thể do một loại virus hoặc vi khuẩn khác gây ra.

– Xét nghiệm được thực hiện quá muộn: Nồng độ NS1 trong máu có thể đã giảm xuống dưới ngưỡng phát hiện của xét nghiệm (sau ngày thứ 5-7 của bệnh). Lúc này, cần làm thêm xét nghiệm kháng thể IgM để tìm kiếm dấu vết miễn dịch.

– Nồng độ virus quá thấp: Trong một số ít trường hợp, nồng độ virus trong máu quá thấp khiến xét nghiệm không phát hiện được.

Nếu kết quả NS1 âm tính nhưng nghi ngờ lâm sàng cao, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm lại sau 24-48 giờ hoặc chuyển sang xét nghiệm kháng thể.

Dương tính

Một kết quả dương tính khẳng định chắc chắn rằng bạn đang nhiễm virus Dengue.

– Điều này giúp khẳng định chẩn đoán sốt xuất huyết ngay từ sớm.

– Bác sĩ sẽ có kế hoạch theo dõi sát sao các dấu hiệu cảnh báo nặng (thường xảy ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh) như xuất huyết, thoát huyết tương, tràn dịch màng bụng, màng phổi.

– Bệnh nhân sẽ được tư vấn về chế độ chăm sóc, dinh dưỡng và đặc biệt là tuyệt đối tránh dùng các thuốc hạ sốt nhóm NSAIDs như aspirin, ibuprofen vì có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết.

Ưu và nhược điểm của xét nghiệm NS1

– Ưu điểm:

• Phát hiện bệnh rất sớm, ngay trong những ngày đầu tiên.
• Cho kết quả nhanh chóng.
• Độ chính xác cao trong giai đoạn sớm.
• Là xét nghiệm trực tiếp, chứng minh sự hiện diện của virus.

– Nhược điểm:

• Độ nhạy giảm dần sau ngày thứ 5 của bệnh.
• Có thể cho kết quả âm tính giả nếu thực hiện quá muộn hoặc do type virus đặc biệt.
• Không thể dùng để chẩn đoán nhiễm Dengue trong quá khứ.

Các câu hỏi thường gặp khi làm xét nghiệm NS1

Xét nghiệm NS1 có cần phải nhịn ăn không?

Không. Xét nghiệm NS1 không yêu cầu phải nhịn ăn. Bạn có thể ăn uống bình thường trước khi lấy máu làm xét nghiệm.

Xét nghiệm NS1 khác gì so với IgM, IgG?

Sự khác biệt nằm ở thời điểm và cơ chế phát hiện:

– NS1: Phát hiện trực tiếp kháng nguyên của virus ngay trong những ngày đầu tiên (giai đoạn cấp tính).

– IgM: Phát hiện kháng thể do cơ thể sản xuất để chống lại virus, xuất hiện từ khoảng ngày thứ 3-5 trở đi. IgM cho biết tình trạng nhiễm mới.

– IgG: Phát hiện kháng thể xuất hiện muộn hơn, tồn tại lâu dài và cho biết đã từng nhiễm Dengue trong quá khứ hoặc đang trong đợt nhiễm thứ phát.

Thông thường, bác sĩ sẽ kết hợp cả xét nghiệm NS1 và IgM để có chẩn đoán chính xác nhất ở mọi thời điểm.

Xét nghiệm NS1 bao lâu có kết quả?

Thời gian trả kết quả rất nhanh chóng:

– Với test nhanh (thử nghiệm miễn dịch sắc ký): Kết quả có ngay trong vòng 15-30 phút.

– Với xét nghiệm tự động (ELISA, miễn dịch điện hóa phát quang…): Kết quả thường có trong vòng 1-2 giờ đồng hồ.

Xét nghiệm NS1 Dengue là một bước tiến lớn trong y học, giúp “bắt được” virus sốt xuất huyết từ rất sớm.

Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp điều trị hiệu quả, giảm tỷ lệ biến chứng cho người bệnh mà còn góp phần quan trọng trong việc khoanh vùng, kiểm soát và ngăn chặn dịch bệnh lây lan ra cộng đồng.

Tại Phòng khám Đa khoa Mirai, xét nghiệm Dengue NS1 được triển khai với công nghệ xét nghiệm tiên tiến, cho phép phát hiện kháng nguyên virus ngay từ ngày đầu sốt.

Đây là lợi thế vượt trội giúp bác sĩ xác định sớm bệnh sốt xuất huyết, khi các triệu chứng còn dễ nhầm lẫn với sốt virus khác.

Nhờ kết quả nhanh chóng, chính xác và được phân tích bởi đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, người bệnh tại Mirai sẽ được theo dõi sát sao, đưa ra lời khuyên về kế hoạch điều trị kịp thời và giảm thiểu tối đa nguy cơ biến chứng nặng.

Tài liệu tham khảo

• [1] World Health Organization (WHO). (2009). “Dengue: Guidelines for Diagnosis, Treatment, Prevention and Control.”
• [2] Bộ Y tế Việt Nam. (2023). “Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị sốt xuất huyết Dengue.”