Hệ miễn dịch giúp bảo vệ cơ thể khỏi mọi mầm bệnh. Vậy xét nghiệm miễn dịch gồm những gì? Bài viết này sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc và thực hiện xét nghiệm phù hợp khi hệ miễn dịch bị rối loạn.
1. Xét nghiệm miễn dịch là gì?
Xét nghiệm miễn dịch là một tập hợp các phương pháp chẩn đoán chuyên biệt dựa trên nguyên lý của miễn dịch học. Các xét nghiệm này nhằm phát hiện các chất lạ như vi khuẩn, vi-rút, độc tố, hoặc các chất gây dị ứng và kháng thể (các protein do hệ miễn dịch tạo ra để chống lại kháng nguyên đó).
Xét nghiệm miễn dịch được thực hiện trên các mẫu sinh học như máu, nước tiểu hoặc mô, với mục đích chính là phát hiện sự hiện diện hoặc định lượng nồng độ của các chất cụ thể trong cơ thể, từ đó hỗ trợ phát hiện sớm các bệnh lý, tình trạng nhiễm trùng, hay rối loạn nội tiết.
2. Tại sao cần làm xét nghiệm miễn dịch?
Xét nghiệm miễn dịch đóng vai trò thiết yếu trong chăm sóc sức khỏe để phát hiện bệnh sớm và có phương pháp điều trị phù hợp:
- Phát hiện và chẩn đoán sớm bệnh lý: Giúp phát hiện nhiều bệnh ngay từ giai đoạn đầu, bao gồm cả các bệnh truyền nhiễm, bệnh tự miễn và ung thư, tạo điều kiện can thiệp kịp thời.
- Chẩn đoán chính xác: Cung cấp bằng chứng miễn dịch rõ ràng, giúp bác sĩ phân biệt chính xác giữa các tình trạng bệnh có triệu chứng tương tự nhau.
- Theo dõi bệnh mạn tính: Cần thiết cho việc theo dõi thường xuyên các bệnh kéo dài như bệnh tự miễn (Lupus, Viêm khớp dạng thấp), dị ứng, và các tình trạng rối loạn nội tiết tố.
- Hỗ trợ điều trị và điều chỉnh phác đồ: Giúp xây dựng và điều chỉnh các phác đồ điều trị, đặc biệt trong các lĩnh vực phức tạp như ung thư, nội tiết và nhiễm trùng, bằng cách đánh giá phản ứng của cơ thể với liệu pháp.
- Ứng dụng trong cấp cứu: Các xét nghiệm miễn dịch nhanh có thể phát hiện các dấu ấn sinh học của các tình trạng nguy cấp như nhồi máu cơ tim hay thuyên tắc phổi chỉ trong vài phút, hỗ trợ cấp cứu kịp thời.
- Sàng lọc diện rộng: Cho phép sàng lọc hiệu quả các bệnh truyền nhiễm và ung thư trong cộng đồng bằng các xét nghiệm nhanh và đơn giản.
3. Xét nghiệm miễn dịch gồm những gì?
Xét nghiệm miễn dịch là nhóm xét nghiệm đa dạng, sử dụng phản ứng kháng nguyên-kháng thể để chẩn đoán, sàng lọc và theo dõi nhiều tình trạng sức khỏe khác nhau:
3.1. Tầm soát ung thư tiêu hóa
Sử dụng xét nghiệm miễn dịch hóa học phân FIT – một phương pháp sàng lọc không xâm lấn để tầm soát ung thư tiêu hóa.
FIT dùng kháng thể đặc hiệu với hemoglobin người để phát hiện ngay cả những lượng máu ẩn rất nhỏ trong phân, dấu hiệu sớm liên quan đến ung thư đại trực tràng, giúp tăng đáng kể khả năng điều trị thành công.
3.2. Xét nghiệm dị ứng
Đánh giá phản ứng của hệ miễn dịch với các chất gây dị ứng cụ thể:
- Xét nghiệm lẩy da SPT: Đưa chất gây dị ứng lên da, sự xuất hiện của phản ứng (nổi mẩn, đỏ) xác định dị ứng.
- Xét nghiệm máu CAP: Đo nồng độ kháng thể IgE đặc hiệu để xác định phản ứng với phấn hoa, thực phẩm, lông động vật. Xét nghiệm này quan trọng trong chẩn đoán và kiểm soát hen suyễn, viêm mũi dị ứng.
3.3. Thử thai nhanh
Đây là phương pháp nhằm phát hiện hormone hCG (gonadotropin màng đệm người) – được sản sinh ngay sau khi phôi thai làm tổ trong tử cung trong nước tiểu hoặc máu. Thử thai nhanh giúp phát hiện có thai sớm một cách nhanh chóng và có độ chính xác cao.
3.4. Nhận diện tác nhân gây nhiễm khuẩn
Phát hiện các tác nhân gây nhiễm trùng (virus, vi khuẩn) qua kháng nguyên/kháng thể:
- Xét nghiệm HIV: giúp phát hiện kháng thể và/hoặc kháng nguyên HIV trong máu, hỗ trợ chẩn đoán sớm và quản lý bệnh.
- Xét nghiệm viêm gan B, C: Phát hiện kháng thể hoặc kháng nguyên virus HBsAg để đánh giá tình trạng đang nhiễm hoặc đã nhiễm bệnh.
- Xét nghiệm nhanh COVID-19: Phát hiện kháng nguyên hoặc kháng thể SARS-CoV-2.
- Bệnh lao TB: Xét nghiệm IGRA đo phản ứng miễn dịch với protein vi khuẩn lao nhằm chẩn đoán bệnh.
3.5. Xét nghiệm chẩn đoán nhồi máu cơ tim, thuyên tắc mạch
Xét nghiệm chẩn đoán nhồi máu cơ tim giúp phát hiện các chất chỉ điểm gây tổn thương gồm:
- Troponin: Protein giải phóng khi cơ tim bị tổn thương, là chỉ dấu đặc hiệu cho nhồi máu cơ tim cấp.
- D-dimer: Phát hiện sự hiện diện của cục máu đông, giúp chẩn đoán thuyên tắc phổi hoặc huyết khối tĩnh mạch sâu.
3.6. Xét nghiệm nước tiểu
Xét nghiệm miễn dịch trên mẫu nước tiểu được ứng dụng rộng rãi nhờ tính chất tiện lợi, nhanh chóng và không xâm lấn. Đây là phương pháp lý tưởng cho việc sàng lọc ngoại trú, kiểm tra định kỳ và tầm soát ban đầu:
- Sàng lọc chất kích thích: Phát hiện nhanh sự hiện diện của các loại ma túy hoặc chất gây nghiện trong cơ thể (như Amphetamine, Cocain) cho mục đích pháp lý hoặc lao động.
- Thử thai: Kiểm tra sự hiện diện của hormone hCG (gonadotropin màng đệm người) trong nước tiểu để xác định thai kỳ.
- Phát hiện nhiễm trùng: Xét nghiệm esterase bạch cầu giúp nhận diện dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu UTI.
- Phát hiện Protein niệu: Đánh giá sự xuất hiện bất thường của protein trong nước tiểu, đây là dấu hiệu cảnh báo sớm về tổn thương thận hoặc các bệnh lý nội khoa khác.
3.7. Xét nghiệm hormone
Xét nghiệm này giúp đo lường chính xác nồng độ hormone để chẩn đoán rối loạn nội tiết và sinh sản như:
- Trục tuyến yên – tuyến giáp: Xét nghiệm TSH, FT3, FT4 (điều hòa trao đổi chất) để chẩn đoán bệnh lý tuyến giáp.
- Hormone sinh dục: Xét nghiệm Estrogen, Progesterone, Testosterone để đánh giá chức năng sinh sản.
- Hormone căng thẳng: Các xét nghiệm Cortisol, ACTH đánh giá hoạt động của tuyến thượng thận và xét nghiệm Insulin để chẩn đoán bệnh lý về đường huyết.
3.8. Xác định nhóm máu
Phương pháp miễn dịch truyền thống, dùng kháng thể để xác định nhóm máu ABO và yếu tố Rh (ngưng kết hồng cầu). Đây là xét nghiệm không thể thiếu trước truyền máu để ngăn phản ứng miễn dịch.
3.9. Thử nhanh các loại thuốc kích thích
Xét nghiệm miễn dịch được ứng dụng rộng rãi trong việc sàng lọc các chất độc và chất kích thích, đặc biệt trong các lĩnh vực lao động, thể thao và pháp lý.
Phương pháp này giúp phát hiện nhanh sự hiện diện của các chất gây nghiện trong cơ thể dựa trên mẫu sinh học (thường là nước tiểu). Bao gồm nhiều loại chất kích thích và thuốc gây nghiện phổ biến như: Amphetamine, Cocain, THC (hoạt chất chính trong cần sa), thuốc phiện, Benzodiazepin.
Xét nghiệm có thể cho kết quả chỉ trong vài phút, mang lại sự tiện lợi cao và được dùng rộng rãi cho mục đích sàng lọc ban đầu và kiểm tra nhanh.
4. Một số lưu ý trước khi xét nghiệm miễn dịch
Trước khi thực hiện xét nghiệm miễn dịch, bạn cần chú ý một số điểm quan trọng sau để đảm bảo kết quả được chính xác, an toàn và có ý nghĩa lâm sàng nhất:
- Tuân thủ hướng dẫn trước xét nghiệm: Một số xét nghiệm hormone (như Insulin) hoặc một số chất chuyển hóa khác yêu cầu bạn phải nhịn ăn trong một khoảng thời gian nhất định.
Thời điểm lấy mẫu: Một số xét nghiệm như Cortisol hoặc Hormone thay đổi theo thời gian trong ngày hoặc chu kỳ sinh học (chu kỳ kinh nguyệt), nên cần lấy mẫu đúng theo chỉ định.
- Thông báo về thuốc đang sử dụng: Hãy cung cấp đầy đủ thông tin về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng vì chúng có thể ảnh hưởng và làm sai lệch kết quả xét nghiệm miễn dịch.
- Đảm bảo chất lượng mẫu: Việc lấy và bảo quản mẫu (như máu, nước tiểu, hoặc mô) phải đúng cách và đảm bảo vệ sinh để tránh tình trạng nhiễm bẩn, gây ra kết quả sai lệch.
- Hiểu về khả năng dương tính/Âm tính giả: Cần lưu ý rằng không có xét nghiệm nào chính xác tuyệt đối. Trong một số trường hợp, kết quả có thể cần được xác nhận thêm bằng các xét nghiệm bổ sung hoặc đánh giá lâm sàng, đặc biệt với các chẩn đoán quan trọng.
- Phòng ngừa lây nhiễm: Đối với các xét nghiệm liên quan đến bệnh truyền nhiễm (như HIV, Viêm gan), việc sử dụng trang thiết bị bảo hộ cá nhân và vệ sinh nghiêm ngặt trong quá trình lấy mẫu là vô cùng cần thiết để bảo vệ cả nhân viên y tế và bệnh nhân.
5. Xét nghiệm miễn dịch ở đâu uy tín?
Để thực hiện các xét nghiệm miễn dịch một cách chính xác và uy tín, bạn nên lựa chọn các cơ sở y tế có chuyên khoa sâu về Miễn dịch – Dị ứng, Huyết học hoặc các trung tâm xét nghiệm hiện đại.
Phòng khám Mirai là một lựa chọn đáng tin cậy tại Hà Nội, được đánh giá cao nhờ sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt:
- Tiêu chuẩn y tế Nhật Bản: Mirai cam kết mang đến dịch vụ xét nghiệm chính xác, nhanh chóng và an toàn theo tiêu chuẩn y tế Nhật Bản.
- Trang thiết bị hiện đại: Phòng khám là đơn vị tiên phong đầu tư hệ thống thiết bị xét nghiệm hiện đại, giúp thực hiện các xét nghiệm miễn dịch đa dạng, từ sàng lọc dị ứng, phát hiện nhiễm trùng, hormone đến các xét nghiệm chẩn đoán chuyên sâu khác.
- Chuyên môn cao: Đội ngũ kỹ thuật viên và bác sĩ tại Mirai có chuyên môn cao, đảm bảo quy trình xét nghiệm được thực hiện chuẩn xác và kết quả có căn cứ vững chắc cho việc chẩn đoán và điều trị.
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn giải đáp thắc mắc xét nghiệm miễn dịch gồm những gì. Các xét nghiệm này giúp bệnh nhân và bác sĩ có căn cứ khoa học vững chắc để chẩn đoán chính xác, theo dõi hiệu quả điều trị và chủ động bảo vệ sức khỏe toàn diện.
Đừng quên lựa chọn cơ sở y tế tin cậy như Trung tâm xét nghiệm Mirai Healthcare để an tâm thực hiện và chăm sóc sức khỏe hiệu quả.
