Chỉ số Bilirubin trực tiếp cao nói lên điều gì?
Bilirubin là một sản phẩm thoái giáng của một chất trong hồng cầu. Bilirubin tồn tại trong máu ở 2 dạng là Bilirubin trực tiếp và Bilirubin gián tiếp, trong đó chủ yếu là Bilirubin gián tiếp (không liên hợp).
Ở người khoẻ mạnh, khả năng đào thải Bilirubin của cơ thể cân bằng với khả năng gia tăng sinh lí của nồng độ Bilirubin trong huyết thanh, giúp chỉ số Bilirubin luôn dao động trong 1 khoảng giá trị ổn định.
Ở người khoẻ mạnh, chỉ số Bilirubin trực tiếp huyết thanh dao động trong khoảng 0 – 5 µmol/l. Tăng Bilirubin liên hợp hoặc trực tiếp về mặt bệnh lý (nồng độ cao hơn 5 µmol/l hoặc hơn 20% tổng Bilirubin) được gọi là tăng Bilirubin trực tiếp – là một dấu hiệu định hướng cơ thể có thể đang mắc phải các tình trạng rối loạn chức năng gan hoặc ứ mật.
Khi chỉ số Bilirubin trong máu tăng cao thường nghĩ đến các tình trạng bệnh lý sau đây:
Bệnh lý tế bào gan
Viêm gan virus A, viêm gan virus B, viêm gan virus C, tổn thương tế bào gan thường dẫn đến việc giải phóng protein nội bào vào huyết tương. Theo thời gian, tổn thương gan này tiến triển thành xơ gan và suy gan, làm suy yếu quá trình tổng hợp, bài tiết protein và Bilirubin.
Ở hầu hết bệnh lý gan mật mạn tính, khi bệnh nhân vẫn ở giai đoạn nhẹ thường không có sự gia tăng nồng độ Bilirubin trong máu. Khi gan bị tổn thương nghiêm trọng về chức năng và giải phẫu, sẽ kèm theo sự thay đổi một loạt các chỉ số sinh hoá máu trong đó có Bilirubin.
Trong các bệnh gan cấp tính, bệnh càng nguy hiểm thì sự hiện diện của Bilirubin trong máu càng tăng. Ở một số bệnh ngộ độc thuốc, viêm gan B thể hoạt động, nồng độ Bilirubin trực tiếp trong máu có thể tăng lên tới 1,5 – 5 mg/dl, một số trường hợp rất nặng có thể tăng lên tới 10 mg/dl.
Trong bệnh lý này có thể thấy cả sự gia tăng của Bilirubin trực tiếp và Bilirubin gián tiếp trong máu, đồng thời với đó có thể kèm theo sự gia tăng chỉ số AST, ALT huyết thanh.
Xét nghiệm Bilirubin tìm nguyên nhân gây vàng da
Suy tim giai đoạn mất bù
Cung lượng tim giảm dẫn đến thiếu máu ở các tạng (trong đó có gan). Gan bị thiếu lưu lượng máu đến dẫn đến giảm chức năng gan khiến giảm khả năng bài tiết Bilirubin vào mật, Bilirubin bị ứ tại gan và trào ngược vào máu dẫn đến tình trạng tăng Bilirubin trực tiếp trong huyết thanh.
Xơ gan và bệnh đường mật
Trong bệnh lý xơ gan, chức năng gan bị giảm khiến giảm khả năng liên hợp Bilirubin và bài xuất nó. Hơn nữa gan bị xơ hoá và hình thành các nốt tân sinh, mô xơ sẹo làm biến dạng cấu trúc gan, các ống dẫn mật và ống mật nhỏ bị chèn ép khiến Bilirubin bị ứ tại gan, dẫn đến tăng Bilirubin trực tiếp trong máu.
Trong tình trạng này có thể đi kèm một số dấu hiệu như Albumin máu giảm, giảm khả năng đông máu, chỉ số PT/INR tăng (chỉ số INR – International Normalized Ratio có tác dụng đánh giá thời gian đông máu), có thể tăng nhẹ các men gan như AST, ALT.
Các rối loạn di truyền bẩm sinh
Hội chứng Dubin-Johnson là một rối loạn lành tính, trên gen lặn ở nhiễm sắc thể thường, hiếm gặp, gây ra sự gia tăng riêng lẻ nồng độ Bilirubin trực tiếp trong huyết thanh. Nguyên nhân của tình trạng này là do gan bị rối loạn tổng hợp một loại protein có chức năng vận chuyển Bilirubin vào mật.
Người bệnh mắc hội chứng Dubin-Johnson đa phần rất ít triệu chứng. Thông thường các chỉ số như Albumin máu, AST, ALT, GGT máu đều ở mức giới hạn cho phép, riêng chỉ có Bilirubin trực tiếp tăng mà không rõ căn nguyên cụ thể và thường được phát hiện tình cờ.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số thuốc có độc tính cao với gan gây tổn thương tế bào gan, dẫn đến giảm chức năng bài tiết Bilirubin trực tiếp. Ngoài ra, một số thuốc gây rối loạn cơ Oddi (một cơ phụ trách việc điều tiết mật xuống tá tràng), khiến mật không được giải phóng xuống ruột, cũng là nguyên nhân gây tăng Bilirubin trực tiếp trong huyết thanh.
Khi sử dụng các thuốc Rifampicin, Erythromycin, Methyldopa, Paracetamol, Chlorpromazine, thuốc chống sốt rét… cần lưu ý tình trạng chức năng gan.
Các bệnh lý lành tính, ác tính gây tắc đường mật
Các bệnh lý như ung thư đường mật, viêm đường mật, xơ teo đường mật, sỏi mật, giun sán làm tắc nghẽn lưu thông mật, cũng là một nguyên nhân dẫn đến tăng Bilirubin liên hợp trong huyết thanh.
Ung thư gan và tắc nghẽn đường mật
Ung thư gan gây chèn ép các ống dẫn mật, gây ứ Bilirubin trực tiếp tại gan cũng là nguyên nhân dẫn đến tăng Bilirubin trực tiếp trong máu.
Ý nghĩa của chỉ số Bilirubin trực tiếp trong chẩn đoán vàng da?
Vàng da do tắc mật
Vàng da tắc mật là tình trạng người bệnh có các biểu hiện vàng da, vàng niêm mà mà nguyên nhân là do sự lưu thông kém của dịch mật trong ống mật. Các bệnh lí bao gồm:
- Sỏi mật
- Khối u (ví dụ, ung thư tuyến tụy đặc biệt là ung thư đầu tụy)
- Hẹp ống mật hoặc ung thư đường mật
- Viêm tụy hoặc nhiễm ký sinh trùng (ví dụ, sán lá gan)
Các triệu chứng thường gặp:
– Vàng da:
- Vàng da và củng mạc mắt (phần trắng của mắt)
- Do nồng độ Bilirubin trực tiếp trong máu tăng cao
– Nước tiểu sẫm màu:
- Màu cola hoặc màu trà
- Do Bilirubin trực tiếp tan trong nước được bài tiết qua nước tiểu
– Phân nhạt màu:
- Thiếu stercobilin (sắc tố mật tạo nên màu nâu của phân)
- Chỉ ra mật không đến được ruột
– Ngứa:
- Triệu chứng ngứa thường không nổi mẩn, không giảm với các thuốc kháng histamin, cảm giác ngứa nhiều nhưng xác định vị trí ngứa rất mơ hồ khiến bệnh nhân gãi nhiều
– Đau bụng:
- Thông thường ở vùng hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị
- Có thể do sỏi mật, viêm đường mật hoặc khối u
– Buồn nôn và nôn
– Chán ăn và sụt cân
– Sốt cao, rét run
- Gợi ý viêm đường mật tăng dần (nhiễm trùng ống mật)
- Triệu chứng kinh điển của vàng da tắc mật do sỏi là tam chứng Charcot: đau hạ sườn phải, sốt, vàng da. Các triệu chứng xuất hiện và mất đi lần lượt theo thứ tự
Bilirubin trực tiếp tăng rất cao trong vàng da tắc mật
Trong vàng da tắc mật, Bilirubin trực tiếp tăng rất cao (chiếm ưu thế) trong khi Bilirubin gián tiếp có thể bình thường hoặc tăng nhẹ và Bilirubin nước tiểu dương tính.
Khi người bệnh thấy các triệu chứng vàng da, nước tiểu sậm màu, phân bạc màu kèm tam chứng Charcot với các chỉ số xét nghiệm như trên có thể định hướng đến bệnh lí vàng da do tắc mật.
Ngoài ra, cần kết hợp với các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, cắt lớp vi tính… để chẩn đoán nguyên nhân dẫn đến tắc mật.
Vàng da do tan máu
Vàng da tán huyết là một loại vàng da do sự phân hủy quá mức của hồng cầu (tan máu), dẫn đến sản xuất quá mức Bilirubin không liên hợp (gián tiếp). Gan không thể liên hợp toàn bộ lượng Bilirubin dư thừa đủ nhanh, dẫn đến tích tụ Bilirubin không liên hợp trong máu.
Các nguyên nhân gây tan máu bao gồm: Tan máu tự miễn, tan máu do thuốc, nhiễm trùng (sốt rét), các bệnh di truyền như bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh Thalassemia, thiếu hụt G6PD.
Các triệu chứng của vàng da tán huyết:
- Vàng da, vàng mắt
- Da nhợt nhạt hoặc mệt mỏi
- Phân sẫm màu
- Nước tiểu nhạt màu
- Lách to
Nếu người bệnh xuất hiện các triệu chứng trên kèm kết quả xét nghiệm:
- Tổng Bilirubin máu tăng
- Bilirubin trực tiếp bình thường
- Bilirubin gián tiếp tăng
Các yếu tố trên góp phần gợi ý cho bác sĩ định hướng chẩn đoán Vàng da do tan máu. Ngoài ra, cần làm thêm các xét nghiệm khác để tìm nguyên nhân.
Vàng da do tổn thương gan
Vàng da tế bào gan xảy ra khi các tế bào gan (hepatocyte) bị tổn thương và không thể xử lý hoặc bài tiết Bilirubin hiệu quả. Điều này dẫn đến sự tích tụ cả Bilirubin trực tiếp và gián tiếp trong máu.
Nguyên nhân phổ biến của vàng da do tổn thương tế bào gan
- Viêm gan virus A, B, C…
- Bệnh gan do rượu
- Tổn thương gan do thuốc
- Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
- Viêm gan tự miễn
Các triệu chứng thường gặp
- Vàng da, vàng niêm mạc
- Nước tiểu sẫm màu
- Phân nhạt màu
- Mệt mỏi, chán ăn, nôn buồn nôn
- Có thể đau tức vùng hạ sườn phải
- Ngứa nhiều
- Cổ trướng, não gan trong trường hợp bệnh nặng
Trong tình trạng bệnh lí này, Bilirubin trực tiếp và gián tiếp đều tăng đi kèm với men gan (AST, ALT tăng cao), Albumin máu giảm và suy giảm chức năng đông máu xuất hiện khi bệnh đã ở mức độ nặng.
Các xét nghiệm chẩn đoá nguyên nhân vàng do do tổn thương tế bào gan như xét nghiệm Virus viêm gan A, B, C…, xét nghiệm IgG, các tự kháng thể trong huyết thanh người bệnh…
Bilirubin trực tiếp (còn gọi là Bilirubin liên hợp) là sản phẩm của quá trình liên hợp acid glucuronic với Bilirubin gián tiếp (một sản phẩm của quá trình oxi hoá heme trong hồng cầu). Bilirubin trực tiếp được chuyển hoá ở gan, bài tiết vào các tiểu quản mật, xuống túi mật, vào tá tràng, cuối cùng đào thải qua phân và nước tiểu.
Vì vậy khi chỉ số Bilirubin trực tiếp trong huyết thanh tăng cao là một yếu tố gợi ý đang có tình trạng bệnh lý bên trong cơ thể. Việc đánh giá và chẩn đoán sớm là cần thiết để có phương án xử trí phù hợp và ngăn ngừa các biến chứng.
Chỉ số Bilirubin trực tiếp huyết thanh là một xét nghiệm đơn giản, phổ biến và cho kết quả nhanh nhưng rất có ý nghĩa trong chẩn đoán, phân biệt và theo dõi các bệnh lí gan mật.
Những người bệnh đang mắc các bệnh gan mật mạn tính, hoặc có nguy cơ cao mắc các bệnh gan mật (nghiện rượu, sử dụng các thuốc có hại cho gan kéo dài…) nên thường xuyên quan tâm đến các chỉ số Bilirubin huyết thanh cũng như khám sức khoẻ định kỳ để phòng, điều trị bệnh một cách chủ động và hiệu quả.
Địa chỉ xét nghiệm Bilirubin uy tín tại Hà Nội
Nếu bạn vẫn đang băn khoăn khi tìm địa chỉ xét nghiệm Bilirubin tại Hà Nội, Mirai Healthcare sẽ là một gợi ý lý tưởng. Mirai Healthcare thuộc Tập đoàn Hoken Kagaku Kenkyujo, một trong những tập đoàn y tế hàng đầu Nhật Bản về xét nghiệm lâm sàng.
Khách hàng có thể hoàn toàn an tâm về quy trình xét nghiệm tuân thủ chất lượng nghiêm ngặt, cho kết quả chính xác cao. Mirai Healthcare sử dụng Hệ thống máy xét nghiệm sinh hóa và miễn dịch ATELLICA tiên tiến, có khả năng phân tích nhanh chóng và hiệu quả các chỉ số chức năng gan, bao gồm Bilirubin.
Với công suất xử lý ấn tượng lên tới 1.200 xét nghiệm/giờ, ATELLICA giúp trả kết quả nhanh chóng, hỗ trợ bác sĩ đưa ra đánh giá và tư vấn kịp thời cho mỗi người bệnh.
Mirai Healthcare có máy móc hiện đại, xét nghiệm nhanh, chuẩn
Đặc biệt để mang lại sự tiện lợi tối ưu, tiết kiệm chi phí cho khách hàng, Mirai Healthcare còn cung cấp dịch vụ xét nghiệm tận nơi miễn phí, giúp bạn dễ dàng tiếp cận dịch vụ chẩn đoán chất lượng cao mà không cần di chuyển.
Nếu vẫn còn thắc mắc về xét nghiệm chỉ số Bilirubin trong chẩn đoán vàng da, bạn hãy inbox ngay cho Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc gọi tới Hotline 1900 9186 để giải đáp miễn phí.
TLTK:
- Fevery Johan (2008). Bilirubin in clinical practice: a review. Liver International, 28(5): 592-605.
- Ramírez-Mejía Mariana M, Castillo-Castañeda Stephany M, Pal Shreya C, et al. (2024). The multifaceted role of bilirubin in liver disease: a literature review. Journal of Clinical and Translational Hepatology, 12(11): 939.
