1. Vì sao cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm máu?
Thức ăn có thể làm thay đổi nồng độ các chất sinh hóa trong máu một cách tạm thời. Sau khi ăn, các chất dinh dưỡng được tiêu hóa và hấp thu nhanh chóng vào máu, làm tăng giả tạo nồng độ của chúng.
Nếu tiến hành xét nghiệm ngay sau đó, kết quả sẽ không phản ánh đúng trạng thái cơ bản (trạng thái đói) của bạn, dẫn đến chẩn đoán sai. Các xét nghiệm bị ảnh hưởng trực tiếp bao gồm xét nghiệm đường huyết lúc đói, mỡ máu, sắt huyết thanh và các xét nghiệm chức năng gan/thận hoặc chuyển hóa khác.
Một số xét nghiệm máu cần nhịn ăn để đảm bảo kết quả chuẩn
Lưu ý quan trọng:
- Không phải tất cả các xét nghiệm đều cần nhịn ăn: Nhiều xét nghiệm không bị ảnh hưởng bởi thức ăn, ví dụ: công thức máu, xét nghiệm nhóm máu, xét nghiệm miễn dịch, hoặc xét nghiệm hormone tuyến giáp.
- Thời gian nhịn ăn: Luôn tuân thủ thời gian nhịn ăn cụ thể theo chỉ định của bác sĩ. Thường chỉ cần nhịn ăn sáng, và bữa tối hôm trước nên ăn nhẹ.
- Uống nước lọc: Bạn vẫn có thể uống nước lọc (trừ khi có chỉ định khác) để tránh mất nước và giúp việc lấy máu dễ dàng hơn.
2. Lỡ ăn sáng có xét nghiệm máu được không?
Nhiều người thắc mắc lỡ ăn sáng rồi có xét nghiệm máu được không? Theo TS, BS.CKII Nguyễn Minh Hải của Phòng khám Mirai Healthcare sau khi ăn, xét nghiệm máu được hay không sẽ tùy thuộc vào loại xét nghiệm bạn được chỉ định.
Trường hợp có thể làm xét nghiệm (Không bị ảnh hưởng)
- Công thức máu (Huyết học): Đánh giá số lượng và tỷ lệ các tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu).
- Xác định nhóm máu.
- Xét nghiệm miễn dịch/Virus: Các xét nghiệm tìm kháng thể hoặc virus như HIV, Viêm gan B, C, Beta hCG (thai nghén), NIPT (sàng lọc trước sinh).
- Xét nghiệm Hormone tuyến giáp.
Trường hợp cần hoãn lại xét nghiệm (Bị ảnh hưởng)
- Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Giúp đo lượng glucose trong máu ở trạng thái nền.
- Xét nghiệm mỡ máu (Cholesterol, Triglyceride): Chất béo (lipid) trong thực phẩm sẽ được hấp thu và làm tăng cao nồng độ Triglyceride trong máu sau khi ăn.
- Xét nghiệm sắt huyết thanh: Sắt từ thực phẩm được hấp thu nhanh vào máu.
- Một số xét nghiệm chức năng gan/thận và các xét nghiệm chuyển hóa khác.
Tùy từng loại xét nghiệm bạn vẫn có thể thực hiện sau khi ăn
Như vậy, ăn sáng rồi xét nghiệm máu được không còn phụ thuộc vào loại xét nghiệm mà bạn được chỉ định. Nếu đã trót ăn sáng, bạn cần thông báo ngay với bác sĩ để được tư vấn cụ thể.
3. Các xét nghiệm máu cần nhịn ăn
Những xét nghiệm bác sĩ thường yêu cầu nhịn ăn trước khi xét nghiệm máu gồm:
- Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Thức ăn chuyển hóa thành glucose làm tăng đường huyết, không phản ánh đúng trạng thái nền tảng để chẩn đoán tiểu đường. Bạn cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm ít nhất 8 tiếng.
- Xét nghiệm mỡ máu (Cholesterol, Triglyceride): Sau khi ăn chất béo (lipid) hấp thu vào máu sau khi ăn làm tăng nồng độ Triglyceride, dẫn đến kết quả mỡ máu không chính xác. Do đó, bạn cần nhịn ăn khoảng 9 – 12 tiếng trước khi xét nghiệm.
- Xét nghiệm sắt huyết thanh: Sắt có trong thực phẩm được hấp thu nhanh chóng, làm sai lệch nồng độ sắt trong máu. Thông thường bạn cần nhịn ăn 4 – 6 giờ để tránh sai lệch nồng độ sắt huyết thanh.
- Một số xét nghiệm khác: Các xét nghiệm chức năng gan/thận hoặc chuyển hóa khác cũng có thể bị ảnh hưởng bởi quá trình tiêu hóa thức ăn.
Khi xét nghiệm đường huyết lúc đói, mỡ máu cần nhịn ăn
4. Các xét nghiệm máu không cần nhịn ăn
Có nhiều xét nghiệm máu không yêu cầu bạn phải nhịn ăn, vì nồng độ các chất được đo lường trong những xét nghiệm này không bị ảnh hưởng đáng kể hoặc không bị thay đổi tạm thời do thức ăn bạn tiêu thụ.
- Xét nghiệm công thức máu (Huyết học): Việc ăn uống chỉ ảnh hưởng đến các chất chuyển hóa hòa tan trong huyết tương (như glucose và lipid) chứ không làm thay đổi số lượng hoặc hình thái của tế bào máu trong thời gian ngắn sau bữa ăn.
- Xét nghiệm xác định nhóm máu: Nhóm máu được xác định dựa trên sự hiện diện của các kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu, là yếu tố di truyền ổn định. Thức ăn và quá trình tiêu hóa hoàn toàn không có tác động đến các kháng nguyên này.
- Xét nghiệm miễn dịch và virus: Các xét nghiệm HIV, viêm gan B, C, xét nghiệm có thai hay NIPT đo lường phản ứng miễn dịch hoặc nồng độ hormone được sản xuất bởi các cơ quan nội tiết. Do đó, kết quả xét nghiệm không bị tác động tức thời bởi thức ăn nên không cần nhịn ăn.
- Xét nghiệm hormone tuyến giáp (như TSH, T3, T4) không yêu cầu nhịn ăn vì nồng độ của các hormone này trong máu được điều chỉnh bởi hệ thống nội tiết của cơ thể và có xu hướng ổn định.
Xét nghiệm hormone tuyến giáp không cần nhịn ăn sáng
5. Những lưu ý trước khi đi xét nghiệm máu
Để đảm bảo kết quả xét nghiệm máu được chính xác nhất và phản ánh đúng tình trạng sức khỏe thực tế, bạn cần lưu ý và tuân thủ nghiêm ngặt các điều quan trọng sau:
Lưu ý về ăn uống và chất kích thích
- Nhịn ăn bắt buộc: Cần nhịn ăn 8 – 12 tiếng (chỉ uống nước lọc) đối với các xét nghiệm đường huyết lúc đói, mỡ máu.
- Nhịn ăn có thể được yêu cầu: Một số xét nghiệm khác như sắt huyết thanh, Vitamin B12, chức năng gan/thận cũng có thể yêu cầu nhịn ăn từ 4 – 8 tiếng.
- Chỉ uống nước lọc: Nước lọc không ảnh hưởng đến kết quả, giúp cơ thể không bị mất nước và làm quá trình lấy máu dễ dàng hơn.
Tránh các chất gây nhiễu
- Rượu, bia: Không uống rượu, bia ít nhất 24 giờ trước khi lấy máu, vì chúng làm tăng men gan và ảnh hưởng đến kết quả mỡ máu, đường huyết.
- Đồ uống: Không uống cà phê, trà đậm, nước ngọt, sữa, hoặc nước ép trái cây trong vòng 12 giờ trước khi xét nghiệm, vì chúng chứa đường và caffeine làm thay đổi các chỉ số.
- Thuốc lá: Không hút thuốc lá trước khi xét nghiệm.
- Kẹo cao su: Không nhai kẹo cao su (kể cả loại không đường) vì việc nhai có thể kích thích tiêu hóa và ảnh hưởng đến một số hormone.
Lưu ý về thuốc và hoạt động thể chất
- Trao đổi với bác sĩ: Luôn trao đổi với bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng (thuốc kê đơn, thuốc bổ sung, vitamin, thực phẩm chức năng).
- Ngừng thuốc (theo chỉ định): Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn có nên tạm ngừng thuốc trước khi xét nghiệm hay không. Tuyệt đối không tự ý ngừng thuốc điều trị bệnh mạn tính (như thuốc huyết áp, tiểu đường) nếu chưa có chỉ định.
- Viên Sắt/Vitamin: Nếu bạn đang dùng viên sắt hoặc các loại vitamin tổng hợp có chứa sắt, có thể cần ngưng sử dụng 24 giờ trước khi lấy máu để tránh làm tăng giả nồng độ sắt trong máu.
Xem thêm: Công thức máu là gì? Cách đọc và hiểu kết quả xét nghiệm máu
Trao đổi với bác sĩ loại thuốc đang dùng trước khi xét nghiệm
Về sinh hoạt
- Tránh vận động gắng sức: Tránh vận động gắng sức (tập thể dục, lao động nặng) ít nhất 12 giờ trước khi xét nghiệm, vì hoạt động mạnh có thể làm tăng men cơ và một số chỉ số khác.
- Nghỉ ngơi và thư giãn: Nghỉ ngơi và thư giãn trước khi lấy máu khoảng 10 – 15 phút. Căng thẳng, lo lắng có thể làm thay đổi nồng độ hormone (như cortisol) và đường huyết.
- Thời điểm lấy máu: Nên lấy máu vào buổi sáng (từ 7:00 – 10:00 sáng) vì đây là thời điểm các chỉ số sinh học trong cơ thể tương đối ổn định và giúp bạn không phải nhịn đói quá lâu.
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn giải đáp thắc mắc lỡ ăn sáng có xét nghiệm máu được không. Điều này còn phụ thuộc vào loại xét nghiệm mà bác sĩ chỉ định thực hiện.
Để lại thông tin tại Website Mirai Healthcare hoặc Hotline 1900 9186 để được tư vấn tận tình.
