Định lượng CA-125 là gì?
Định lượng CA-125 là một xét nghiệm máu nhằm xác định nồng độ chất chỉ điểm khối u. CA 125 được định lượng nồng độ bằng phương pháp miễn dịch hóa phát quang (CLIA – Chemiluminescence Immunoassay).
Chỉ định xét nghiệm CA 125 khi nào?
Nghi ngờ bị ung thư buồng trứng, sàng lọc ung thư buồng trứng ở những người thuộc nhóm nguy cơ cao (gia đình có người mắc bệnh, phụ nữ mang các đột biến gen liên quan đến ung thư).
Ung thư buồng trứng là ung thư cơ quan sinh dục phổ biến nhất và là một trong những loại ung thư có tỷ lệ tử vong cao nhất gặp ở nữ giới trên toàn cầu. Theo GLOBOCAN (2020), có 300.000 ca mắc mới ung thư buồng trứng, trong đó Việt Nam là 1.404 ca mắc mới, tỷ lệ tử vong tại Việt Nam là 923 trường hợp [1].
Xem thêm: 5 phương pháp tầm soát ung thư buồng trứng phổ biến
Kháng nguyên ung thư (Cancer Antigen) là một protein có mặt trên bề mặt của hầu hết các tế bào buồng trứng bị ung thư, vì vậy, nồng độ CA 125 tăng lên trong máu khi có sự hiện diện của tế bào ung thư buồng trứng.
- Bệnh nhân có các triệu chứng: cảm giác đầy bụng, chướng bụng kéo dài; đau vùng bụng dưới; xuất hiện khối u ở vùng bụng; rối loạn tiêu hóa; xuất huyết âm đạo…).
- Bắt đầu liệu trình điều trị và kết thúc liệu trình điều trị.
- Định kỳ xét nghiệm phát hiện tái phát đối với bệnh nhân đã điều trị
Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm CA 125?
Ung thư buồng trứng là một trong những mối lo ngại hàng đầu. Theo dự báo năm 2022 của Globocan, đến 2050 có khoảng 503.448 ca và số phụ nữ tử vong do ung thư buồng trứng sẽ tăng lên 350.956 ca [2].
Việc phát hiện sớm ung thư buồng trứng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tỷ lệ tử vong.
Ung thư buồng trứng có một đặc điểm là diễn biến âm thầm, các triệu chứng không điển hình, trên siêu âm các hình ảnh có giá trị gợi ý chẩn đoán đòi hỏi bác sĩ chẩn đoán hình ảnh phải có nhiều kinh nghiệm thì mới có chẩn đoán nghi ngờ.
Phần lớn các trường hợp phụ nữ bị ung thư buồng trứng được phát hiện thì đều ở giai đoạn muộn (có thể đã có xâm lấn, di căn) do vậy hiệu quả điều trị thấp và thời gian sống bị rút ngắn.
Vì những lý do này mà xét nghiệm CA 125 với vai trò là một chất chỉ điểm ung thư buồng trứng – mang lại những giá trị quan trọng trong chẩn đoán sớm ung thư buồng trứng.
Phát hiện sớm ung thư buồng trứng
- Chẩn đoán ung thư buồng trứng giai đoạn sớm rất khó do các triệu chứng lâm sàng ít. Để chẩn đoán chính xác cần kết hợp đồng thời các phương pháp (chẩn đoán hình ảnh, khám lâm sàng, xét nghiệm CA125). Tuy nhiên, việc sử dụng đơn độc chỉ số CA125 là chưa đủ mạnh, cần kết hợp khai thác các triệu chứng về rối loạn kinh nguyệt và hình ảnh siêu âm.
- Độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm CA125 khác nhau ở nhiều nghiên cứu, độ nhạy và độ đặc hiệu lần lượt là 86,7% và 72,3% trong nghiên cứu của Pengjun Zhang và cộng sự (2015); là 86,2% và 78,9% trong nghiên cứu của Ortiz-Munoz và cộng sự (2014) [3].
- Chỉ số CA125 có khoảng giá trị bình thường là 0 – 35 U/mL.
- Ở những bệnh nhân bị ung thư buồng trứng, nồng độ CA125 tăng cao trong máu ngoại vi, xét nghiệm định lượng nồng độ CA125 giúp theo dõi thể tích khối u chính xác tới 90% [4].
- CA125 là chất chỉ điểm ung thư buồng trứng được nghiên cứu nhiều nhất.
Đánh giá khả năng điều trị ung thư
- Nồng độ CEA 125 huyết thanh trước khi phẫu thuật (cắt khối u trong ung thư buồng trứng) có liên quan đến 3 đặc điểm: giai đoạn, thể tích và mô bệnh học của ung thư buồng trứng.
- CA 125 luôn được xét nghiệm cùng với phương pháp điều trị ung thư buồng trứng, phổ biến nhất là phương pháp phẫu thuật. Nếu khối u được cắt bỏ hoàn toàn thì nồng độ CA 125 trở về giá trị bình thường.
- Nồng độ CA125 sau phẫu thuật được coi là yếu tố tiên lượng bệnh quan trọng. Nếu nồng độ CA125 thấp (trước phẫu thuật và sau phẫu thuật 1 tháng) sẽ có tiên lượng tốt hơn so với nồng độ CA125 cao.
CA 125 được xét nghiệm theo dõi điều trị ung thư buồng trứng
Khả năng tái phát của ung thư buồng trứng
Ung thư buồng trứng rất dễ tái phát trong 2 năm đầu tiên, có thể tái phát cùng một vị trí buồng trứng.
- Nếu sau một đợt (liệu trình) điều trị, nồng độ CA125 tăng lên à là dấu hiệu ung thư tái phát.
- Đây cũng chính là ứng dụng đầu tiên của xét nghiệm định lượng CA125: theo dõi đáp ứng điều trị của ung thư buồng trứng trong quá trình hóa trị liệu.
- Hơn 80% số bệnh nhân ung thư buồng trứng tái phát được chẩn đoán bằng xét nghiệm định lượng CA125 (có thể có hay không kết hợp với chẩn đoán hình ảnh). Việc điều trị ung thư buồng trứng tái phát dựa vào đánh giá sự tăng nồng độ CA125 giúp tối ưu hóa việc phẫu thuật và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân [5].
Các lưu ý khi làm xét nghiệm CA 125?
- Kết quả xét nghiệm có nhiều yếu tố ảnh hưởng vì vậy có thể làm kết quả bị sai lệch.
- Xét nghiệm CA 125 không phải là một công cụ hiệu quả đối với tất cả phụ nữ.
- Ngay sau phẫu thuật ung thư buồng trứng không nên làm xét nghiệm định lượng CA125, xét nghiệm này nên được làm sau 4 tuần (1 tháng) tính từ thời điểm bệnh nhân được phẫu thuật. Giải thích cho điều này là bởi vì nồng độ CA125 có thể bị tăng lên sau các kích thích phúc mạc trong quá trình phẫu thuật bụng.
TLTK:
[1]. Nguyễn Thị Ngọc Lan, Nguyễn Đức Tuấn, Vũ Văn Quý (2023). Giá trị của xét nghiệm CA125, HE4, Chỉ số ROMA, Chỉ số COPH-I trong chẩn đoán ung thư buồng trứng tại bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Tạp chí nghiên cứu y học 165 (4) – 2023.
[2]. https://worldovariancancercoalition.org/about-ovarian-cancer/key-stats/
[3]. Phan Đức Long, Lê Thị Anh Đào, Trương Quang Vinh. Tìm hiểu vai trò của CA 125, HE4 và ROMA test trong dự đoán Ung thư buồng trứng tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội. Tạp chí Y học Việt Nam Tập 510, tháng 1, số 1 – 2022.
[4]. Robert C. Bast Jr. CA125 and the detection of recurrent ovarian cancer. Cancer Volume 116, Issue 12 pp. 2850-2853.
[5]. Nguyễn Hồng Hoa, Phạm Văn Mạnh, Trần Minh Lộc (2023). Các yếu tố liên quan đến tăng nồng độ CA125 trên bệnh nhân ung thư buồng trứng tái phát tại bệnh viện Từ Dũ. Tạp chí Phụ sản 2023; 21(2): 100 – 105.
