Xét nghiệm Catecholamin máu là gì?
Xét nghiệm catecholamine máu là một xét nghiệm đo nồng độ catecholamine trong máu – cụ thể là epinephrine (adrenaline), norepinephrine (noradrenaline) và dopamine.
Các chất hóa học này hoạt động như cả hormone và chất dẫn truyền thần kinh, đóng vai trò quan trọng trong phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy” của cơ thể, giúp điều hòa nhịp tim, huyết áp, nhịp thở và các phản ứng căng thẳng.
Catecholamine được sản xuất chủ yếu bởi tủy thượng thận và bởi một số tế bào thần kinh của hệ thần kinh giao cảm.
Khi cơ thể trải qua căng thẳng, sợ hãi hoặc phấn khích, tuyến thượng thận sẽ giải phóng catecholamine vào máu, gây ra những thay đổi sinh lý như tăng nhịp tim, huyết áp và lượng đường trong máu.
Thông thường, sau khi căng thẳng kết thúc, nồng độ catecholamine sẽ trở lại mức bình thường, tuy nhiên trong một số bệnh lý, đặc biệt là u tủy thượng thận, u cận hạch thần kinh hoặc u nguyên bào thần kinh, những hormone này có thể được sản xuất quá mức ngay cả khi không có các stress, gây ra các triệu chứng dai dẳng như huyết áp cao, đổ mồ hôi và đánh trống ngực.
Xét nghiệm này không chỉ được sử dụng để chẩn đoán khối u tuyến thượng thận hoặc hệ thần kinh giao cảm mà còn để tìm hiểu các nguyên nhân tăng huyết áp không rõ nguyên nhân, các cơn hoảng loạn hoặc rối loạn chức năng tự chủ.
Trong các cơ sở lâm sàng, việc đo nồng độ catecholamine thường được bổ sung bằng xét nghiệm nước tiểu để tìm metanephrine và axit vanillylmandelic (VMA), là các sản phẩm phân hủy của catecholamine, giúp cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về sự cân bằng nội tiết tố của cơ thể.
Catecholamine có thời gian bán hủy ngắn và nồng độ trong máu dao động nhanh chóng tùy thuộc vào căng thẳng hoặc tư thế, do đó việc lấy mẫu máu cho xét nghiệm này phải được kiểm soát cẩn thận, thường yêu cầu bệnh nhân nghỉ ngơi yên tĩnh trước khi lấy mẫu.
Khi nào cần Xét nghiệm Catecholamin máu?
Xét nghiệm catecholamine máu được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ sự gia tăng hoặc giảm bất thường trong việc sản xuất hormone do rối loạn nội tiết hoặc thần kinh, xét nghiệm này đặc biệt được chỉ định trong các trường hợp sau:
Nghi ngờ u tủy thượng thận hoặc u cận hạch thần kinh: Đây là những khối u hiếm gặp ở tủy thượng thận (u tủy thượng thận) hoặc mô thần kinh giao cảm nằm ngoài tuyến thượng thận (u cận hạch thần kinh).
Xem thêm: Chi phí xét nghiệm chức năng thận phổ biến hiện nay
Chúng tiết ra quá nhiều epinephrine và norepinephrine, dẫn đến các cơn tăng huyết áp nghiêm trọng, đau đầu dữ dội, nhịp tim nhanh, run, đổ mồ hôi quá nhiều và lo lắng.
Xét nghiệm catecholamine trong máu giúp xác định tình trạng tiết hormone bất thường và định hướng chẩn đoán hình ảnh để xác định vị trí khối u.
Tăng huyết áp không rõ nguyên nhân hoặc kháng trị: Ở những bệnh nhân bị huyết áp cao không đáp ứng với các loại thuốc thông thường, xét nghiệm này giúp xác định liệu việc sản xuất catecholamine quá mức có góp phần gây ra tình trạng này hay không, điều này đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân trẻ tuổi hoặc những người bị tăng huyết áp từng đợt kèm theo hồi hộp hoặc đổ mồ hôi.
Đánh giá các rối loạn hệ thần kinh thực vật: Các bệnh ảnh hưởng đến hệ thần kinh thực vật chẳng hạn như hạ huyết áp tư thế, bệnh lý thần kinh thực vật hoặc rối loạn chức năng hệ thần kinh thực vật có thể làm thay đổi nồng độ catecholamine.
Việc đo lường các hormone này giúp đánh giá xem hệ thần kinh giao cảm có hoạt động bình thường hay không.
Điều tra các cơn hoảng loạn hoặc các triệu chứng giống lo âu: Vì catecholamine liên quan trực tiếp đến phản ứng căng thẳng của cơ thể, nồng độ catecholamine tăng cao có thể làm các triệu chứng rối loạn hoảng loạn trở nên giống hoặc trầm trọng hơn, xét nghiệm giúp phân biệt giữa nguyên nhân tâm thần và tình trạng sản xuất quá mức hormone thực thể.
Chẩn đoán và theo dõi u nguyên bào thần kinh: Ở trẻ em, u nguyên bào thần kinh – một khối u ác tính xuất phát từ mô thần kinh – có thể sản xuất nhiều dopamine và norepinephrine hơn.
Theo dõi sau phẫu thuật hoặc điều trị: Sau khi cắt bỏ khối u tuyến thượng thận hoặc hạch cạnh hạch, xét nghiệm catecholamine được sử dụng để đảm bảo nồng độ hormone trở lại bình thường và theo dõi tình trạng tái phát.
Trước khi làm xét nghiệm, bệnh nhân thường được hướng dẫn tránh caffeine, nicotine, một số loại thuốc và căng thẳng trong ít nhất 24 giờ vì những yếu tố này có thể tạm thời làm tăng nồng độ catecholamine.
Xét nghiệm thường được thực hiện sau khi bệnh nhân nghỉ ngơi yên tĩnh ở tư thế nằm ngửa trong 15–30 phút, đảm bảo kết quả đo ban đầu chính xác.
Ý nghĩa kết quả Xét nghiệm Catecholamin máu
Chỉ số Catecholamin bình thường
Kết quả xét nghiệm catecholamine bình thường cho thấy tuyến thượng thận và hệ thần kinh giao cảm đang hoạt động bình thường và việc giải phóng hormone được điều hòa phù hợp.
Khoảng tham chiếu huyết tương bình thường có thể thay đổi đôi chút giữa các phòng xét nghiệm nhưng nhìn chung là:
- Epinephrine: 0 – 140 pg/mL (0 – 0,77 nmol/L)
- Norepinephrin: 70 – 1700 pg/mL (0,41 – 10 nmol/L)
- Dopamine: 0 – 30 pg/mL (0 – 0,20 nmol/L)
Khi các giá trị nằm trong giới hạn này, điều đó cho thấy không có tình trạng tiết catecholamine quá mức hoặc thiếu hụt, nghĩa là các nguyên nhân phổ biến gây tăng huyết áp hoặc lo âu có thể không liên quan đến khối u tuyến thượng thận hoặc rối loạn chức năng thần kinh.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là nồng độ catecholamine rất nhạy cảm với các yếu tố bên ngoài, ngay cả căng thẳng nhẹ, hoạt động thể chất hoặc thay đổi tư thế cũng có thể làm tăng nồng độ tạm thời.
Do đó, kết quả xét nghiệm bình thường đáng tin cậy nhất khi mẫu được thu thập trong điều kiện nghỉ ngơi chuẩn hóa.
Trong một số trường hợp, nếu nghi ngờ lâm sàng vẫn cao mặc dù kết quả bình thường, bác sĩ có thể lặp lại xét nghiệm hoặc yêu cầu các xét nghiệm bổ sung – chẳng hạn như xét nghiệm metanephrine trong nước tiểu 24 giờ hoặc chụp X-quang để xác nhận chẩn đoán.
Kết quả catecholamine bình thường cũng giúp loại trừ u tủy thượng thận, u thần kinh đệm và u nguyên bào thần kinh, đảm bảo rằng không có khối u sản xuất hormone bất thường nào.
Catecholamin tăng cao
Nồng độ catecholamine tăng cao là một phát hiện quan trọng và có thể chỉ ra tình trạng sản xuất quá mức hormone tuyến thượng thận hoặc hormone giao cảm, cho dù do khối u, căng thẳng hay các tình trạng bệnh lý khác. Khi catecholamine – đặc biệt là norepinephrine và epinephrine liên tục tăng cao, bác sĩ phải phân biệt giữa nguyên nhân bệnh lý và các tác nhân sinh lý hoặc bên ngoài .
- U tủy thượng thận và u cận hạch: Những khối u này là nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng catecholamine đáng kể.
Bệnh nhân thường gặp các cơn tăng huyết áp nặng, nhịp tim nhanh, đau đầu, xanh xao, đổ mồ hôi và run.
Nồng độ norepinephrine thường đặc biệt cao ở u tủy thượng thận, trong khi u cận hạch có thể sản xuất norepinephrine, epinephrine hoặc dopamine với tỷ lệ khác nhau. Nồng độ catecholamine trong máu có thể tăng cao gấp nhiều lần so với bình thường, đặc biệt là trong cơn kịch phát.
Các xét nghiệm xác định bao gồm xét nghiệm metanephrine sau đó là chụp CT hoặc MRI để xác định vị trí khối u.
- Căng thẳng và kích thích sinh lý: Sự gia tăng thoáng qua có thể xảy ra trong tình trạng căng thẳng cấp tính, đau đớn, vận động, hạ đường huyết hoặc căng thẳng cảm xúc – những sự gia tăng này thường nhẹ và trở lại mức cơ bản khi kích thích kết thúc.
Vì lý do này, bệnh nhân phải bình tĩnh và nghỉ ngơi trước khi xét nghiệm, nếu không kết quả dương tính giả có thể xảy ra. - Bệnh tim và chuyển hóa: Các tình trạng như suy tim sung huyết, nhồi máu cơ tim, cường giáp, ngưng thở khi ngủ và hạ đường huyết có thể dẫn đến tăng hoạt động giao cảm, làm tăng nồng độ catecholamine.
- Thuốc và chất: Một số loại thuốc có thể làm tăng catecholamine một cách giả tạo, bao gồm thuốc thông mũi, thuốc chống trầm cảm (thuốc ức chế MAO, thuốc ba vòng), amphetamine, cocaine, nicotine, caffeine và một số thuốc chẹn beta hoặc thuốc giãn phế quản. Bệnh nhân thường được khuyên tránh sử dụng những loại thuốc này trước khi xét nghiệm.
- U nguyên bào thần kinh ở trẻ em: Loại ung thư mô thần kinh này gây ra sự gia tăng đáng kể nồng độ dopamine và norepinephrine. Xét nghiệm catecholamine, đặc biệt là đo dopamine hoặc các chất chuyển hóa của nó là điều cần thiết để chẩn đoán và theo dõi các trường hợp nhi khoa.
Nồng độ catecholamine cao kéo dài, nếu không được điều trị, có thể dẫn đến các cơn tăng huyết áp, suy tim, loạn nhịp tim và các biến chứng chuyển hóa, do đó kết quả bất thường cần được đánh giá thêm và thường xuyên thăm khám để xác định nguyên nhân cơ bản.
Catecholamin thấp
Nồng độ catecholamine thấp ít phổ biến hơn nhưng có thể báo hiệu tình trạng hoạt động kém của tủy thượng thận hoặc hệ thần kinh thực vật, một số tình trạng và yếu tố có thể góp phần làm giảm sản xuất hoặc giải phóng các hormone này:
- Suy thượng thận: Trong các bệnh lý như bệnh Addison hoặc suy thượng thận, tuyến thượng thận không sản xuất đủ hormone, bao gồm catecholamine. Bệnh nhân có thể biểu hiện mệt mỏi, huyết áp thấp, chóng mặt và yếu cơ.
- Bệnh lý thần kinh thực vật hoặc suy giảm chức năng giao cảm: Tổn thương dây thần kinh giao cảm – thường gặp trong các bệnh lý như đái tháo đường, bệnh Parkinson, teo đa hệ thống hoặc suy giảm chức năng tự chủ đơn thuần – có thể làm giảm tiết catecholamine.
Những bệnh nhân này thường bị hạ huyết áp tư thế và suy giảm phản ứng với stress.
- Một số loại thuốc: Thuốc ức chế hoạt động giao cảm, bao gồm reserpine, clonidine, alpha-methyldopa và một số thuốc chống trầm cảm , có thể làm giảm nồng độ catecholamine.
- Trầm cảm nặng hoặc mệt mỏi mãn tính: Ở một số người, tình trạng suy giảm căng thẳng mãn tính hoặc mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh có thể dẫn đến giảm tổng hợp dopamine và norepinephrine.
- Bệnh kéo dài hoặc sốc: Trong quá trình bệnh toàn thân nghiêm trọng, sốc hoặc suy tạng, khả năng tổng hợp và giải phóng catecholamine của cơ thể có thể bị suy giảm, dẫn đến nồng độ catecholamine xuống mức thấp làm mất sự ổn định huyết động.
Xét nghiệm Catecholamin chính xác, nhanh chóng tại Mirai Healthcare
Phòng khám Đa khoa Mirai Healthcare là địa chỉ đáng tin cậy để có kết quả xét nghiệm Catecholamin chính xác và nhanh chóng, hỗ trợ chẩn đoán U tủy thượng thận.
Mirai thuộc Tập đoàn Hoken Kagaku Kenkyujo – một trong những tập đoàn y tế uy tín hàng đầu Nhật Bản với hơn 74 năm kinh nghiệm, đảm bảo quy trình xét nghiệm chuyên nghiệp tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn quốc tế.
Phòng khám được trang bị hệ thống thiết bị y tế hiện đại giúp phân tích nồng độ Catecholamin một cách chính xác, vốn là một xét nghiệm phức tạp đòi hỏi sự chuẩn mực cao.
Hơn nữa, với dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tận nơi miễn phí, Mirai mang lại sự tiện ích tối đa, giúp khách hàng chủ động thời gian mà vẫn đảm bảo kết quả xét nghiệm chất lượng cao. Mức phí xét nghiệm Catecholamin tại Mirai 1.380.000 VNĐ (mức phí tại thời điểm hiện tại). Để cập nhật mức giá cụ thể và mới nhất, khách hàng có thể tham khảo tại Bảng giá dịch vụ.
Nếu cần tư vấn thêm về xét nghiệm Catecholamin máu chẩn đoán u tủy thượng thận, bạn hãy liên hệ ngay với Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc Hotline 1900 9186 để được tư vấn chi tiết.
