Xét nghiệm FT3, FT4, TSH
- Tuyến giáp tổng hợp nên 2 hormone gọi là hormone giáp trạng: Triiodothyronine (hay T3) và Tetraiodothyronine (hay T4). Sau đó 2 hormone này được bài tiết (phóng thích) vào máu và ở trong máu T3, T4 tồn tại dưới 2 dạng: dạng tự do và dạng gắn với protein mang.
- Dạng tự do của của T3 (Free Triiodothyroxine hay FT3), của T4 (Free Thyroxine hay FT4) chỉ chiếm một phần nhỏ của T3 và T4 nhưng thể hiện tác dụng sinh lý của hormone tuyến giáp.
- Dạng gắn với protein mang trong huyết tương chủ yếu gắn với 1 loại globuline là Thyroxine Binding Globuline (TBG), phần còn lại gắn với Thyroxine Binding Prealbumin (TBPA). Chính các protein mang này giúp T3 và T4 lưu hành trong máu nhưng do các protein này lại có nồng độ thay đổi nên nồng độ T3 và T4 phụ thuộc vào nồng độ protein vận chuyển.
Chỉ số FT3 (Free Triiodothyroxine hay FT3)
- Nồng độ FT3 trong khoảng giá trị 2,1 – 3,8 pg/mL ở người trưởng thành khỏe mạnh bình thường.
- Chỉ số FT3 được chỉ định thay cho xét nghiệm T3 vì FT3 tức là T3 ở dạng tự do, không phụ thuộc vào protein vận chuyển nên nồng độ của nó không thay đổi. Nếu xét nghiệm T3 thì kết quả sẽ bị phụ thuộc vào các protein vận chuyển trong huyết tương, các protein này có nồng độ thay đổi theo tình trạng của người bệnh (sử dụng thuốc, mang thai, bệnh lý gan…).
Chỉ số FT4 (Free Thyroxine hay FT4)
- Nồng độ FT4 trong khoảng giá trị 0,82 – 1,85 ng/dL ở người trưởng thành khỏe mạnh bình thường.
- Tương tự như FT3, xét nghiệm nồng độ FT4 được ưu tiên thực hiện hơn xét nghiệm T4 toàn phần vì đo nồng độ FT4 không bị ảnh hưởng bởi các tình trạng gây tăng nồng độ protein huyết tương.
Chỉ số TSH (Thyroid Stimulating Hormone)
- Nồng độ TSH trong khoảng giá trị 0,27 – 4,31 µUI/mL ở người trưởng thành khỏe mạnh bình thường.
- TSH là hormone được bài tiết bởi thùy trước tuyến yên (tuyến yên trước), nó có tác dụng chính là kích thích hoạt động của tuyến giáp cho nên gọi tắt là hormone kích giáp.
- Nồng độ FT3, FT4 và TSH có mối quan hệ chặt chẽ với nhau trong cả cơ chế điều hòa ngược, chính vì vậy khi xét nghiệm đánh giá chức năng tuyến giáp thì ngoài hai hormone tuyến giáp là FT3 và FT4 ra, luôn phải làm định lượng hormone kích giáp là TSH.
- Thành phần hormone tự do FT3 và FT4 có thể định lượng sau khi tách rời khỏi các thành phần liên kết bằng các phương pháp sắc ký, cũng có thể định lượng trực tiếp FT4 mà không cần phải tách rời trước đó.
Xem thêm: Chi phí xét nghiệm tuyến giáp bao nhiêu tiền? Gồm những gì?
Khi nào cần xét nghiệm FT3, FT4, TSH?
Để duy trì hoạt động chuyển hóa bình thường của cơ thể, nồng độ hormone tuyến giáp được bài tiết liên tục theo những lượng chính xác về nồng độ, từ đó đạt được mức độ bài tiết lý tưởng.
Các hormone giáp có tác dụng ức chế tiết Thyroid-Stimulating Hormone (TSH), cơ chế kiếm soát ngược này là yếu tố chủ yếu của cơ chế điều hòa tiết TSH. Hormone giải phóng thyrotropin (Thyrotrophin Releasing Hormone – TRH) được bài tiết ở vùng dưới đồi và điều hòa bài tiết TSH.
TSH, TRH và các hormone tuyến giáp tạo nên trục HPT. Khi nồng độ hormone tuyến giáp trong máu tăng sẽ ức chế giải phóng TRH và TSH, ngược lại sẽ kích thích bài tiết TRH và TSH. Những thay đổi dù nhỏ của T3/T4, chủ yếu là thành phần tự do (FT3 và FT4), cũng có ngay đáp ứng tiết TSH và về lâu dài là sự tổng hợp TSH.
Nồng độ TSH ổn định trong tuần hoàn, do đó rất ít có sự thay đổi mức độ lưu hành của hormone giáp theo thời gian. Nồng độ TSH bất thường ở bệnh nhân là dấu hiệu của rối loạn chức năng tuyến giáp.
Vì vậy, nếu bản thân thấy các triệu chứng sau đây thì bạn nên đến gặp bác sĩ để khám và kiểm tra đồng thời các hormone của trục HPT: FT3, FT4, TSH.
- Nhìn thấy vùng cổ phía trước to ra bất thường, có thể kèm khó thở khi nằm.
- Mệt mỏi kéo dài, lo âu không rõ nguyên nhân.
- Kém tập trung trong công việc, nhìn dáng vẻ lờ đờ.
- Cảm giác ớn lạnh, gai rét thường xuyên.
- Xuất huyết âm đạo kéo dài hoặc tình trạng cường kinh ở phụ nữ.
- Run tay, trống ngực, tăng nhịp tim, mắt lồi.
- Tăng tiết mồ hôi, thường xuyên cảm thấy nóng bức.
- Đau mỏi cơ khớp thường xuyên.
- Giảm cân không có chủ định.
- Táo bón hoặc tiêu chảy đau bụng thường xuyên.
- Hiếm muộn.
Nếu bản thân có tiền sử bệnh lý tuyến giáp đã được chẩn đoán và đang điều trị thì cần xét nghiệm FT3, FT4, TSH định kỳ cùng với các xét nghiệm khác (siêu âm, sinh hóa máu, điện tim) theo chỉ định của bác sĩ.
Nếu tiền sử bản thân và gia đình có các rối loạn về tuyến giáp đang cần theo dõi thường xuyên thì định kỳ 3 – 6 – 12 tháng kiểm tra lại các hormone TSH, FT3, FT4.
Một số trường hợp khi nghi ngờ bệnh lý tuyến giáp thì bác sĩ có thể chỉ định nhanh xét nghiệm 2 loại hormone là TSH và FT4, hai loại hormone này rất nhạy và đặc hiệu cho 2 rối loạn thường gặp nhất (hội chứng suy giáp và hội chứng cường giáp).
Trục HPT (The Hypothalamus-Pituitary-Thyroid Axis)
Các câu hỏi thường gặp khi làm xét nghiệm FT3, FT4, TSH
Chi phí xét nghiệm FT3, FT4, TSH bao nhiêu?
Tại phòng khám Mirai, chi phí xét nghiệm như sau:
FT3: 109.000 vnđ
FT4: 153.000 vnđ
TSH: 139.000 vnđ
Xét nghiệm FT3, FT4, TSH có cần nhịn ăn không?
Các xét nghiệm máu thông thường liên quan đến đánh giá chức năng gan, mỡ máu, đường máu sẽ phụ thuộc nhiều vào ăn uống do vậy người bệnh thường được hướng dẫn phải nhịn ăn một số giờ nhất định trước khi lấy máu.
Đối với các hormone kích thích tuyến giáp (TSH) và homrone tuyến giáp (FT3, FT4), sự khác biệt về nồng độ giữa buổi sáng và buổi chiều rất nhỏ, không có ý nghĩa, không ảnh hưởng đến quyết định điều trị (nếu có) của bác sĩ.
Một số ý kiến cho rằng việc các định nồng độ T4 toàn phần có sự thay đổi nồng độ phụ thuộc vào protein trong máu cho nên cần nhịn ăn trước khi làm xét nghiệm. Như vậy nếu chỉ xét nghiệm TSH, FT3, FT4 thì người bệnh không cần nhịn ăn.
Xét nghiệm FT3, FT4, TSH bao lâu có kết quả?
Tùy thuộc vào đơn vị thực hiện và phương pháp xét nghiệm, kết quả xét nghiệm TSH – FT3 – FT4 thường cho kết quả trong khoảng 1 – 2 giờ đồng hồ tính từ khi nhận mẫu xét nghiệm.
Giá trị nồng độ TSH bình thường trong khoảng 0,27 – 4,2 mIU/L đối với hệ thống xét nghiệm và hóa chất của hãng Roche; trong khoảng 0,35 – 4,94 mIU/L đối với hệ thống xét nghiệm và hóa chất của hãng Abbott.
Chỉ số TSH cao có nguy hiểm không?
Chỉ số TSH có giá trị tăng lên gặp trong các trường hợp:
- Suy giáp có nguồn gốc tại tuyến giáp;
- Có kháng thể kháng TSH trong cơ thể (Thyrotropin/TSH Receptor Antibody – TRAb) hay kháng thể kháng thụ thể TSH là loại kháng thể sinh ra trong các bệnh lý tự miễn của tuyến giáp (bệnh Basedow).
- Tuyến giáp bị cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ trong trường hợp phẫu thuật điều trị có chỉ định và bệnh nhân đã thực hiện phẫu thuật tuyến giáp.
- Suy tuyến thượng thận tiên phát (nguyên phát) (Bệnh Addison).
- Đang sử dụng một số loại thuốc như PTU (Propylthiouracil), Amiodaron, Biotin (Vitamin H), thuốc có Lithium và Iod…Để đảm bảo tính chính xác của xét nghiệm định lượng TSH, người bệnh cần ngưng sử dụng các thuốc này trong 1-2 ngày trước khi thực hiện xét nghiệm.
Chỉ số TSH thấp có nguy hiểm không?
Nếu người phụ nữ đang trong giai đoạn thai kỳ, nồng độ TSH thấp có thể do tăng sản xuất hormone tuyến giáp trong cơ thể mẹ, điều này là có chế điều hòa nội tiết (nồng độ TSH và các hormone tuyến giáp thay đổi để hỗ trợ sự phát triển của thai kỳ).
Nhưng nếu mức TSH giảm quá thấp thì có thể là sức khỏe của bạn có vấn đề, dễ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và của em bé.
Xét nghiệm TSH, FT3, FT4 rất quan trọng đối với phụ nữ mang thai
Chỉ số TSH có giá trị giảm xuống gặp trong các trường hợp:
- Cường giáp có nguồn gốc tại tuyến giáp (bệnh Basedow hay tình trạng tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp).
- Suy giáp thứ phát (nhược giáp) hay suy giáp trung ương, đặc trưng bởi nồng độ T4 huyết thanh thấp và nồng độ TSH không tăng tương xứng. Nguyên nhân do các bệnh lý vùng dưới đồi hoặc vùng tuyến yên.
- Tuyến yên suy giảm chức năng.
- Đang dùng một số loại thuốc như Amiodaron, thuôc chứa Iod…
- Đa nhân tuyến giáp (tình trạng xuất hiện nhiều nốt (nhân) bên trong tuyến giáp).
TSH là hormone kích giáp (kích thích tuyến giáp) ảnh hưởng lớn đến hoạt động của tuyến giáp, do đó xét nghiệm TSH bao giờ cũng được thực hiện cùng với xét nghiệm hormone tuyến giáp (trục nội tiết TSH – FT3 – FT4). Sự tăng hay giảm nồng độ TSH, FT3, FT4 đều rất có ý nghĩa trong chẩn đoán các tình trạng rối loạn bệnh lý của tuyến giáp.
