Xét nghiệm UBG là gì?
UBG (Urobilinogen) là một sản phẩm được tạo ra từ quá trình chuyển hóa bilirubin tại ruột.
Quá trình này diễn ra như sau: Hồng cầu già bị vỡ, giải phóng hemoglobin, chất này sau đó được chuyển hóa thành bilirubin (chất có màu vàng).
Bilirubin được đưa đến gan, xử lý và bài tiết vào đường mật, rồi xuống ruột. Tại đây, dưới tác dụng của vi khuẩn đường ruột, bilirubin được chuyển hóa thành UBG.
Một phần UBG được tái hấp thu trở lại máu, theo hệ tuần hoàn về gan và được gan xử lý một lần nữa (chu trình gan – ruột).
Phần còn lại sẽ được đào thải ra ngoài qua phân (tạo màu cho phân) và một lượng rất nhỏ được thận lọc và bài tiết vào nước tiểu.
Xét nghiệm UBG là xét nghiệm nước tiểu định tính hoặc bán định lượng, nhằm đo lường nồng độ UBG có trong nước tiểu. Sự hiện diện bất thường của UBG trong nước tiểu là một manh mối quan trọng phản ánh sự mất cân bằng trong chu trình chuyển hóa bilirubin của cơ thể.
Xét nghiệm UBG là đo lường nồng độ UBG có trong nước tiểu
Khi nào cần làm xét nghiệm UBG?
Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm này khi [1]:
– Khi bạn có các triệu chứng nghi ngờ bệnh lý gan mật: Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu như nước vối, phân bạc màu, đau tức hạ sườn phải, mệt mỏi, chán ăn.
– Khi kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ bilirubin tăng cao.
– Khi cần chẩn đoán phân biệt các nguyên nhân gây vàng da: vàng da trước gan (do tan máu), vàng da tại gan (do tổn thương tế bào gan) hay vàng da sau gan (do tắc nghẽn đường mật).
– Theo dõi tiến triển của các bệnh lý gan mật mãn tính như viêm gan, xơ gan.
– Xét nghiệm này thường được thực hiện như một phần của tổng phân tích nước tiểu thông thường.
Nên xét nghiệm UBG khi có triệu chứng vàng da, mệt mỏi
Quy trình xét nghiệm UBG
Xét nghiệm UBG thường được thực hiện nhanh chóng và đơn giản:
- Chuẩn bị: Không cần nhịn ăn, nhưng nên lấy mẫu nước tiểu đầu tiên vào buổi sáng vì đây là thời điểm nồng độ UBG ổn định nhất.
- Lấy mẫu: Bạn sẽ được phát một cốc đựng mẫu vô trùng. Lấy một lượng nước tiểu giữa dòng (không lấy phần đầu và phần cuối) vào cốc.
- Phân tích: Mẫu nước tiểu được nhân viên y tế kiểm tra ngay. Phương pháp phổ biến nhất là sử dụng que thử nước tiểu (dipstick). Que thử được nhúng vào mẫu, sau đó so màu trên que thử với bảng màu chuẩn để xác định định tính (có/không) hoặc bán định lượng (mức độ) UBG.
- Kết quả: Có kết quả chỉ sau vài phút.
Xem thêm: Xét nghiệm chức năng gan và lưu ý khi thực hiện
Lấy mẫu nước tiểu vào buổi sáng để xét nghiệm UBG
Ý nghĩa kết quả xét nghiệm UBG
UBG bình thường
Ở người khỏe mạnh, luôn có một lượng rất nhỏ UBG được tìm thấy trong nước tiểu, thường được ghi nhận là “bình thường” hoặc với nồng độ khoảng 0.1 – 1.0 mg/dL (hoặc 1.0 – 17 µmol/L). Điều này chứng tỏ chu trình gan – ruật đang hoạt động trơn tru.
UBG tăng cao
Kết quả UBG tăng cao (ví dụ: > 1.0 mg/dL) là một dấu hiệu đáng chú ý, thường gặp trong:
– Các bệnh lý gây tan máu (vàng da trước gan): Sốt rét, thalassemia, bệnh hồng cầu hình liềm… Khi hồng cầu bị vỡ hàng loạt, lượng bilirubin được sản xuất ra quá lớn, dẫn đến lượng UBG tạo ra ở ruột cũng tăng theo, vượt quá khả năng tái xử lý của gan, khiến UBG dư thừa bị đào thải qua nước tiểu.
– Tổn thương tế bào gan (vàng da tại gan): Viêm gan cấp do virus, viêm gan do rượu, xơ gan, nhiễm độc gan… Gan bị tổn thương làm giảm khả năng tái xử lý UBG từ máu, dẫn đến UBG ứ lại trong máu và được thận đào thải ra nước tiểu [2].
UBG tăng cao có thể cảnh báo tế bào gan bị tổn thương
UBG giảm hoặc không có
Kết quả UBG giảm hoặc âm tính trong nước tiểu lại hướng đến một nhóm nguyên nhân khác:
– Tắc nghẽn đường mật hoàn toàn: Do sỏi mật, khối u chèn ép… Khi đường mật bị tắc, bilirubin không thể xuống được ruột để chuyển hóa thành UBG. Hậu quả là không có UBG được tạo ra trong ruột, dẫn đến không có UBG trong nước tiểu và phân có màu trắng bệch.
– Sử dụng kháng sinh phổ rộng: Kháng sinh có thể tiêu diệt hệ vi khuẩn đường ruột – những “công nhân” chính chuyển hóa bilirubin thành UBG, khiến lượng UBG tạo ra giảm sút.
Lưu ý khi làm xét nghiệm UBG
– Mẫu nước tiểu phải “tươi” (không được để lâu sau khi lấy): UBG là một chất không bền, có thể bị oxy hóa thành urobilin (làm nước tiểu sẫm màu) nếu để mẫu lâu trong không khí. Vì vậy, mẫu nước tiểu cần được phân tích ngay trong vòng 1 giờ sau khi lấy.
– Một số thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả: Các thuốc gây tan máu hoặc gây độc cho gan có thể làm tăng UBG. Ngược lại, một số thuốc kháng sinh hoặc vitamin C liều cao có thể làm giảm kết quả.
Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm UBG
– Kết quả cần được đánh giá tổng thể: Một mình xét nghiệm UBG là chưa đủ để kết luận. Nó phải được đọc cùng với các chỉ số khác trên que thử nước tiểu (đặc biệt là bilirubin) và kết hợp với xét nghiệm máu (bilirubin máu, men gan), siêu âm ổ bụng và triệu chứng lâm sàng.
Các câu hỏi thường gặp khi làm xét nghiệm UBG
Xét nghiệm UBG có cần nhịn ăn không?
Không. Xét nghiệm UBG trong nước tiểu không yêu cầu bạn phải nhịn ăn. Bạn có thể ăn uống bình thường trước khi lấy mẫu.
Xét nghiệm UBG khác gì so với xét nghiệm bilirubin?
Cả hai đều liên quan đến chu trình chuyển hóa bilirubin, nhưng có ý nghĩa bổ sung cho nhau:
– Bilirubin trong nước tiểu: Xuất hiện khi có bilirubin trực tiếp (loại đã được gan xử lý) tăng cao trong máu, thường gặp trong các bệnh tại gan và tắc mật.
– UBG trong nước tiểu: Tăng cao chủ yếu trong các bệnh tan máu hoặc tổn thương tế bào gan làm giảm khả năng tái xử lý UBG. UBG giảm hoặc âm tính gợi ý mạnh mẽ tắc mật hoàn toàn.
Xét nghiệm UBG bao lâu có kết quả?
Nếu dùng que thử nước tiểu (dipstick), kết quả sẽ có ngay lập tức, chỉ trong vòng 1-2 phút sau khi nhân viên y tế nhúng que thử vào mẫu.
Chỉ số UBG bao nhiêu là nguy hiểm?
Không có một ngưỡng UBG cụ thể nào được coi là “nguy hiểm”. Điều quan trọng là xu hướng thay đổi của nó và sự kết hợp với các dấu hiệu khác.
Ví dụ, một bệnh nhân vàng da có UBG trong nước tiểu tăng rất cao kèm theo bilirubin âm tính thì nghiêng nhiều về chẩn đoán tan máu. Ngược lại, nếu UBG âm tính kèm theo bilirubin dương tính mạnh và phân bạc màu, thì khả năng tắc mật hoàn toàn là rất cao.
Mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào bệnh lý nền gây ra sự bất thường đó.
Xét nghiệm UBG, dù đơn giản và nhanh chóng, lại là một mảnh ghép quan trọng trong bức tranh tổng thể về sức khỏe gan mật. Nó giúp bác sĩ thu hẹp phạm vi chẩn đoán, từ đó đưa ra các chỉ định xét nghiệm chuyên sâu hơn và có hướng điều trị kịp thời, chính xác cho người bệnh.
Xét nghiệm UBG ở đâu nhanh chóng và chính xác?
Để có kết quả xét nghiệm UBG (Urobilinogen) nhanh chóng và chính xác, cần thiết để đánh giá chức năng gan và tình trạng tan máu, việc lựa chọn cơ sở xét nghiệm uy tín là rất quan trọng.
Phòng khám Đa khoa Mirai Healthcare là địa chỉ đáng tin cậy cho dịch vụ này. Phòng khám thuộc Tập đoàn Hoken Kagaku Kenkyujo của Nhật Bản, cam kết áp dụng tiêu chuẩn chất lượng quốc tế trong quy trình phân tích nước tiểu.
Mirai được trang bị hệ thống máy móc xét nghiệm hiện đại, đảm bảo định lượng chỉ số UBG với độ chính xác cao. Khách hàng có thể được phục vụ bằng dịch vụ lấy mẫu tận nơi tiện lợi.
Sau khi có kết quả, khách hàng được bác sĩ tư vấn tận tình, giải thích ý nghĩa của chỉ số UBG và mối liên hệ với các bệnh lý về gan mật và tan máu, giúp khách hàng an tâm và chủ động trong việc theo dõi sức khỏe.
Để được tư vấn cụ thể hơn về xét nghiệm UBG, khách hàng hãy liên hệ ngay với Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc Hotline 1900 9186, chúng tôi sẽ giải đáp cụ thể.
Tài liệu tham khảo
[1] Kupka, T., Binder, L. S., Smith, D. A., Nelson, B. K., Wainscott, M. P., & Glass, B. A. (1987). Accuracy of urine urobilinogen and bilirubin assays in predicting liver function test abnormalities. Annals of emergency medicine, 16(11), 1231-1235.
[2] Strasinger, S. K., & Di Lorenzo, M. S. (2014). Urinalysis and body fluids. FA Davis.
