Xơ gan cổ trướng: Triệu chứng, tiên lượng và giảm nhẹ điều trị

1.  Xơ gan cổ trướng là gì?

Xơ gan cổ trướng là một tình trạng nghiêm trọng, biểu hiện giai đoạn cuối của bệnh xơ gan. Lúc này, gan đã bị tổn thương lan rộng, phần lớn các tế bào gan khỏe mạnh đã bị thay thế bởi mô sẹo, dẫn đến chức năng gan suy giảm nghiêm trọng. 

Thuật ngữ “cổ trướng” mô tả sự tích tụ bất thường của dịch lỏng trong khoang bụng, một dấu hiệu rõ ràng cho thấy tình trạng suy gan mạn tính và sự gia tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch lớn mang máu từ hệ tiêu hóa về gan). 

Đây là một giai đoạn bệnh rất nguy hiểm, thường đi kèm với các biến chứng đe dọa tính mạng như nhiễm trùng, suy thận và hôn mê gan (hay còn gọi là bệnh não gan).

Hiện nay, xơ gan cổ trướng là một vấn đề đáng lo ngại, theo ước tính cứ 10 người có bệnh lý về gan thì có đến 8 người phát triển thành xơ gan cổ trướng. Tình trạng này gây ra nhiều lo lắng vì chưa có phương pháp điều trị triệt để và người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ tử vong cao.

Xơ gan cổ trướng là bệnh ở giai đoạn sau của  xơ gan

2. Triệu chứng xơ gan giai đoạn cuối

Xơ gan giai đoạn cuối khiến người bệnh đối diện với những triệu chứng như: phù, ngứa toàn thân, dễ xuất huyết, suy dinh dưỡng,…. Các triệu chứng cụ thể bao gồm:

• Cổ trướng: Khi gan bị xơ hóa, không thể sản xuất đủ protein albumin và các yếu tố đông máu, cản trở dòng máu qua gan làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Điều này khiến dịch từ lòng mạch thoát ra các khoang trong cơ thể, đặc biệt là ổ bụng, gây tích tụ dịch và làm bụng căng to.
• Phù: Sự giảm sản xuất albumin làm giảm áp lực keo trong máu, khiến nước dễ dàng thoát ra các mô kẽ, gây phù, đặc biệt là vùng chân và mắt cá chân.

• Vàng da, vàng mắt: Gan có chức năng chuyển hóa và đào thải bilirubin (sắc tố vàng được tạo ra khi hồng cầu bị phá vỡ) ra khỏi cơ thể qua mật. Khi gan bị xơ hóa, khả năng chuyển hóa và bài tiết bilirubin bị suy giảm, dẫn đến sự tích tụ bilirubin trong máu, gây vàng da và vàng mắt.

• Ngứa toàn thân: Chức năng chính của gan là đào thải các chất độc hại. Khi chức năng gan suy giảm, các chất độc này tích tụ trong máu và lắng đọng ở da, gây kích ứng, dẫn đến ngứa toàn thân.

• Dễ bị xuất huyết: Gan là nơi sản xuất nhiều yếu tố đông máu quan trọng. Xơ gan làm giảm khả năng sản xuất yếu tố đông máu, làm chúng dễ vỡ và gây chảy máu. 

• Bệnh não gan: Khi gan bị xơ hóa, chức năng loại bỏ chất độc hại, trong đó có amoniacs bị ảnh hưởng. Amoniac tích tụ trong máu và đi đến não, gây rối loạn chức năng não, dẫn đến các triệu chứng như lú lẫn, buồn ngủ, mất định hướng, thậm chí hôn mê.

• Suy dinh dưỡng: Chức năng gan suy giảm ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng, khiến người bệnh mệt mỏi, gầy yếu.

• Giãn tĩnh mạch thực quản: Tăng áp lực tĩnh mạch cửa gây ứ máu và làm giãn các tĩnh mạch ở thực quản và dạ dày. Các tĩnh mạch này có thành mỏng và dễ bị vỡ, dẫn đến xuất huyết tiêu hóa nghiêm trọng, biểu hiện là nôn ra máu.

Vàng da, vàng mắt là dấu hiệu điển hình khi người bệnh mắc xơ gan cổ trướng

Xem thêm: Gan nhiễm mỡ độ 1: Các cấp độ, nguyên nhân và cách điều trị 

3. Xơ gan giai đoạn cuối sống được bao lâu?

Theo các số liệu thống kê, nếu không được ghép gan, khoảng 50% bệnh nhân xơ gan cổ trướng có thể sống thêm từ 1 đến 2 năm sau khi được chẩn đoán. Tuy nhiên, con số này chỉ là một ước tính trung bình và thời gian sống thực tế của mỗi người, phụ thuộc vào nhiều yếu tố quan trọng như:

• Mức độ cổ trướng: Nếu tình trạng cổ trướng được kiểm soát tốt bằng các biện pháp điều trị như dùng thuốc lợi tiểu, chọc hút dịch, người bệnh có thể duy trì cuộc sống thêm một khoảng thời gian, có thể kéo dài vài năm.
• Điểm MELD: Điểm số MELD (đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh) càng cao cho thấy chức năng gan càng suy giảm và tiên lượng sống càng ngắn. Các bác sĩ sử dụng điểm số này để ước tính nguy cơ tử vong của từng bệnh nhân.
• Các biến chứng nặng: Sự xuất hiện của các biến chứng nghiêm trọng như bệnh não gan (rối loạn chức năng não do gan suy yếu) hoặc nhiễm trùng cổ trướng (viêm phúc mạc tự phát do vi khuẩn) làm giảm đáng kể tỷ lệ sống sót của bệnh nhân.

Tiên lượng của người bệnh mắc xơ gan cổ trướng khá thấp 

4. Nguyên nhân bị xơ gan cổ trướng

Xơ gan cổ trướng là căn bệnh nguy hiểm xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như: 

• Nhiễm virus: Virus viêm gan B (HBV) và viêm gan C (HCV) tấn công trực tiếp các tế bào gan, gây ra tình trạng viêm gan mạn tính. Quá trình viêm kéo dài dẫn đến tổn thương liên tục các tế bào gan. Lâu dần sẽ hình thành mô sẹo, tạo điều kiện cho sự hình thành cổ trướng ở giai đoạn cuối của xơ gan.

• Lạm dụng rượu: Tiêu thụ quá nhiều rượu trong thời gian dài gây ra tổn thương gan theo nhiều giai đoạn, bắt đầu từ gan nhiễm mỡ do rượu, tiến triển thành viêm gan do rượu và cuối cùng là xơ gan. 

• Gan nhiễm mỡ không do rượu: Bệnh thường liên quan đến các yếu tố như béo phì, tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu và hội chứng chuyển hóa. Mặc dù giai đoạn đầu thường lành tính, nhưng không được điều trị kịp thời gây tổn thương tế bào gan và dẫn đến xơ gan cổ trướng.

• Bệnh lý tự miễn: Các bệnh lý tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn tấn công các tế bào và mô của chính mình. Trong viêm gan tự miễn, hệ miễn dịch tấn công các tế bào gan, gây viêm mạn tính và tổn thương gan, dẫn đến xơ gan cổ trướng theo thời gian.

• Rối loạn di truyền: Bệnh Wilson hay Hemochromatosis, gây tổn thương gan và xơ gan. Sự tích tụ các chất này gây độc cho tế bào gan, kích hoạt quá trình viêm và xơ hóa, dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa và suy giảm chức năng gan, cuối cùng gây cổ trướng.

• Các nguyên nhân khác: Một số loại thuốc và hóa chất có thể gây độc trực tiếp cho gan khi tiếp xúc hoặc sử dụng lâu dài, dẫn đến tổn thương gan mạn tính và cuối cùng là xơ gan cổ trướng.  

Lạm dụng rượu bia là nguyên nhân then chốt dẫn đến xơ gan 

5. Chẩn đoán và điều trị xơ gan giai đoạn cuối

Chẩn đoán xơ gan cổ trướng

Việc chẩn đoán xơ gan cổ trướng dựa trên sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm thăm khám lâm sàng, các xét nghiệm cận lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh. 

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử chi tiết về các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải, chẳng hạn như bụng to dần, cảm giác căng tức bụng, khó thở  và thăm khám bên ngoài để đánh giá sơ bộ tình trạng. 

• Xét nghiệm máu: Thực hiện xét nghiệm máu để nhận biết các chỉ số như: ALT, AST, bilirubin, albumin, giúp đánh giá mức độ tổn thương và chức năng còn lại của gan. Hoặc đo đông máu với các chỉ số PT, INR để đánh giá khả năng đông máu của cơ thể. 

• Siêu âm bụng: Mục đích để đánh giá kích thước gan, phát hiện dịch cổ trướng và các dấu hiệu khác. 

• Sinh thiết gan: Bác sĩ lấy một mẫu mô gan nhỏ để quan sát dưới kính hiển vi, để xác định nguyên nhân gây xơ gan và đánh giá mức độ xơ hóa (giai đoạn xơ gan).

• CT hoặc MRI (Chụp cắt lớp vi tính hoặc Cộng hưởng từ): Để có được những hình ảnh chi tiết hơn về gan và các cơ quan trong ổ bụng so với siêu âm. Chúng có thể được sử dụng để phát hiện các biến chứng của xơ gan, lượng dịch cổ trướng.

Bác sĩ sẽ thăm khám và thực hiện các xét nghiệm giúp chẩn đoán chính xác bệnh xơ gan cổ trướng

Điều trị  xơ gan cổ trướng

Mục tiêu điều trị chủ yếu là giảm nhẹ các triệu chứng, ngăn ngừa và điều trị các biến chứng. Từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân.

7. Cách phòng ngừa bệnh xơ gan

Phòng ngừa xơ gan tập trung vào việc loại bỏ hoặc giảm thiểu các yếu tố nguy cơ gây tổn thương gan mạn tính. Thực hiện các biện pháp sau có thể giúp bảo vệ gan và giảm đáng kể khả năng phát triển xơ gan:

• Bảo vệ gan khỏi viêm nhiễm: Bao gồm tiêm vaccin viêm gan B và điều trị các bệnh như viêm gan B, C nếu mắc.
• Hạn chế rượu bia: Rượu là một chất độc hại trực tiếp cho gan và là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan ở nhiều quốc gia. Do đó, bạn nên hạn chế rượu, bia ở mức độ tối thiểu hoặc tránh hoàn toàn.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì có thể gây gan nhiễm mỡ, lâu dần sẽ gây xơ gan và dần dẫn đến xơ gan cổ trướng. Do đó, bạn nên duy trì cân nặng phù hợp qua chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện thường xuyên. 
• Ăn uống lành mạnh: Bạn nên bổ sung nhiều loại rau xanh, trái cây chứa nhiều vitamin và khoáng chất giúp tăng cường sức khỏe. Hạn chế đồ nhiều dầu mỡ, chiên xào và thực phẩm nhiều đường, chế biến sẵn để tránh tăng cân, gây rối loạn chuyển hóa và tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ.
• Không lạm dụng thuốc: Gan là cơ quan chính chuyển hóa thuốc. Một số loại thuốc, đặc biệt là khi sử dụng không đúng liều lượng hoặc tự ý dùng, có thể gây độc cho gan.
• Khám sức khỏe định kỳ: Với những người có yếu tố nguy cơ cao mắc bệnh gan (người có tiền sử gia đình mắc bệnh gan, nghiện rượu, người béo phì, mắc viêm gan virus mạn tính), có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề về gan và có biện pháp can thiệp kịp thời. 

Tiêm phòng là một trong những biện pháp hữu hiệu ngăn ngừa các bệnh viêm gan, dẫn tới xơ gan

Như vậy, xơ gan cổ trướng là một giai đoạn nghiêm trọng của bệnh gan mạn tính, gây ra nhiều triệu chứng và tiên lượng sống của người bệnh khá thấp. Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng việc áp dụng các biện pháp điều trị đúng cách giúp cải thiện triệu chứng và kéo dài thời gian sống. 

Do đó, bạn nên chủ động phòng ngừa xơ gan, duy trì lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ tại cơ sở uy tín như Mirai Healthcare là những hành động thiết thực để bảo vệ sức khỏe của gan.