Chủ động xét nghiệm giun sán định kỳ là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bằng việc thực hiện các xét nghiệm chuyên biệt, chúng ta có thể nhanh chóng xác định loại ký sinh trùng, từ đó có phương pháp điều trị đúng đắn.
1. Dấu hiệu nhận biết nhiễm giun sán
Nhiễm giun sán có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe. Cụ thể như sau:
- Đau bụng: Cơn đau thường không rõ nguyên nhân, có thể kèm theo buồn nôn và nôn.
- Thay đổi thói quen tiêu hóa: Bạn có thể bị tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài.
- Mệt mỏi và suy nhược: Giun sán hấp thụ chất dinh dưỡng từ cơ thể, khiến bạn luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng.
- Giảm cân không rõ nguyên nhân: Mặc dù ăn uống bình thường nhưng cân nặng lại giảm sút không có lý do.
- Ngứa hậu môn: Triệu chứng này đặc biệt phổ biến vào ban đêm, khi giun đẻ trứng quanh vùng hậu môn, gây cảm giác khó chịu.
Các bậc cha mẹ cũng cần đặc biệt lưu ý những dấu hiệu nhiễm giun sán ở trẻ nhỏ:
- Hay gãi hậu môn, quấy khóc vào ban đêm: Điều này do giun kim gây ngứa ngáy, khiến trẻ khó chịu, mất ngủ.
- Biếng ăn, sụt cân: Trẻ trở nên biếng ăn đột ngột, kèm theo đó là sụt cân không rõ lý do.
- Rối loạn tiêu hóa: Trẻ thường xuyên bị tiêu chảy hoặc táo bón, thậm chí đi ngoài ra máu.
Khi nhận thấy những dấu hiệu trên, bạn nên đi xét nghiệm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
2. Các phương pháp xét nghiệm giun sán phổ biến
Để chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm giun sán, có hai phương pháp xét nghiệm chính được sử dụng phổ biến gồm:
2.1. Xét nghiệm máu
Xét nghiệm máu là một trong những cách hiệu quả để tìm ra dấu hiệu của giun sán trong cơ thể.
- Tăng bạch cầu ái toan (Eosinophils): Khi cơ thể bị nhiễm ký sinh trùng, hệ miễn dịch sẽ phản ứng bằng cách tăng số lượng bạch cầu ái toan. Bác sĩ có thể dựa vào chỉ số này trong kết quả xét nghiệm máu để đưa ra nghi vấn về việc nhiễm giun sán.
- Tìm kiếm kháng thể hoặc kháng nguyên: Một số xét nghiệm máu chuyên biệt như ELISA hoặc PCR có thể phát hiện các kháng thể mà cơ thể tạo ra để chống lại giun sán, hoặc tìm thấy DNA của ký sinh trùng.
2.2. Xét nghiệm phân
Đây là phương pháp truyền thống và phổ biến nhất để chẩn đoán nhiễm giun sán.
- Kiểm tra trứng và ấu trùng: Bác sĩ sẽ phân tích mẫu phân dưới kính hiển vi để tìm trứng hoặc ấu trùng của các loại giun sán.
- Lấy mẫu định kỳ: Để đảm bảo kết quả chính xác, đôi khi cần lấy mẫu phân trong nhiều ngày liên tiếp, vì trứng giun sán không phải lúc nào cũng có trong mỗi mẫu phân.
- Xét nghiệm PCR: Tương tự như xét nghiệm máu, kỹ thuật PCR cũng có thể được áp dụng với mẫu phân để phát hiện DNA của giun sán, đặc biệt hữu ích khi số lượng trứng trong phân quá thấp để có thể nhìn thấy bằng kính hiển vi.
3. Khi nào cần làm xét nghiệm giun sán?
Việc xét nghiệm giun sán là cần thiết để chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm ký sinh trùng. Bạn nên đi xét nghiệm ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ hoặc khi thuộc nhóm có nguy cơ cao.
- Khi có triệu chứng bất thường: Nếu bạn có các dấu hiệu như đau bụng, rối loạn tiêu hóa kéo dài, mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân, hay ngứa hậu môn, bạn nên đi xét nghiệm ngay.
- Khi tiếp xúc với môi trường hoặc người bệnh:Nếu bạn sống hoặc làm việc ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém, đặc biệt là các vùng nông thôn hoặc có khí hậu nhiệt đới ẩm như ở Việt Nam, bạn nên chủ động đi xét nghiệm.
Hoặc khi có người thân trong gia đình hoặc bạn bè bị nhiễm giun sán, bạn cũng có nguy cơ cao và cần đi xét nghiệm để tầm soát.
- Khi có thói quen ăn uống không đảm bảo vệ sinh: Nếu bạn có thói quen ăn gỏi cá, thịt tái hoặc rau sống không được rửa sạch, nguy cơ nhiễm giun sán sẽ tăng lên đáng kể. Nguồn nước không đảm bảo vệ sinh cũng là một trong những nguyên nhân lây nhiễm giun sán.
- Đối tượng có nguy cơ cao: Trẻ em và người lớn tuổi là hai đối tượng có hệ miễn dịch yếu, rất dễ bị nhiễm ký sinh trùng. Việc xét nghiệm định kỳ sẽ giúp bảo vệ sức khỏe tốt hơn cho họ.
4. Quy trình xét nghiệm giun sán
Để xét nghiệm giun sán chính xác, việc lấy mẫu và bảo quản mẫu đúng cách là rất quan trọng. Dưới đây là quy trình chi tiết cho hai phương pháp phổ biến nhất là xét nghiệm máu và xét nghiệm phân.
Quy trình lấy mẫu máu xét nghiệm
Quy trình lấy máu được thực hiện trong môi trường vô trùng để đảm bảo an toàn và chính xác.
- Chuẩn bị: Bác sĩ sẽ chuẩn bị các dụng cụ cần thiết như kim tiêm, ống nghiệm, bông gòn, cồn sát trùng và găng tay y tế.
- Thực hiện: Bác sĩ sát trùng tay, đeo găng tay và chọn vị trí lấy máu, thường là tĩnh mạch ở cánh tay, dùng bông gòn tẩm cồn để sát trùng vị trí lấy máu. Tiến hành lấy khoảng 5-10 ml máu cho vào ống nghiệm có chất chống đông, sau đó lắc nhẹ để máu trộn đều.
- Bảo quản: Mẫu máu được bảo quản ở nhiệt độ thích hợp (nhiệt độ phòng hoặc trong tủ lạnh) và gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích.
Quy trình lấy mẫu phân xét nghiệm
Việc lấy mẫu phân cũng cần tuân thủ các bước vệ sinh để đảm bảo mẫu không bị nhiễm khuẩn.
- Chuẩn bị: Người thực hiện chuẩn bị hộp đựng mẫu phân có nắp kín và găng tay y tế.
- Thực hiện: Rửa tay sạch bằng xà phòng, đeo găng tay. Thu thập một lượng phân vừa đủ (khoảng 5-10 gram) vào hộp đựng mẫu.
- Bảo quản: Đậy kín nắp hộp và bảo quản mẫu ở nhiệt độ phòng hoặc trong tủ lạnh nếu cần, sau đó gửi đến phòng lab càng sớm càng tốt để phân tích.
5. Ý nghĩa kết quả xét nghiệm giun sán
Việc hiểu ý nghĩa của kết quả xét nghiệm giun sán là rất quan trọng để có phương án điều trị phù hợp. Cụ thể như sau:
Kết quả dương tính
Kết quả dương tính có nghĩa là bạn đã bị nhiễm giun sán. Kết quả này thường đi kèm với các thông tin chi tiết hơn:
- Xét nghiệm phân: Phát hiện sự có mặt của trứng giun, ấu trùng hoặc giun trưởng thành trong mẫu phân. Bác sĩ sẽ xác định loại giun sán để chỉ định thuốc đặc trị.
- Xét nghiệm máu: Các chỉ số như bạch cầu ái toan tăng cao hoặc phát hiện kháng thể/kháng nguyên đặc hiệu của ký sinh trùng.
Khi có kết quả dương tính, bác sĩ sẽ tư vấn phác đồ điều trị phù hợp. Điều quan trọng là bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ và xét nghiệm lại sau một thời gian để đảm bảo giun sán đã được loại bỏ hoàn toàn.
Kết quả âm tính
Kết quả âm tính có nghĩa là không phát hiện thấy dấu hiệu của giun sán trong mẫu xét nghiệm. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý rằng kết quả này không đảm bảo 100% bạn không bị nhiễm bệnh. Bởi vì, kết quả âm tính có thể do:
- Giai đoạn ủ bệnh: Ký sinh trùng có thể đang ở giai đoạn ủ bệnh và chưa biểu hiện ra bên ngoài.
- Số lượng ký sinh trùng thấp: Số lượng trứng hoặc ấu trùng trong mẫu phân quá ít, không thể phát hiện bằng các phương pháp thông thường.
Nếu bạn vẫn có các triệu chứng nghi ngờ, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện xét nghiệm lại sau vài ngày hoặc vài tuần để có kết quả chính xác nhất.
6. Các câu hỏi thường gặp khi xét nghiệm giun sán
Hãy cùng TS, BS Trương Ngọc Dương của phòng khám Mirai giải đáp các câu hỏi sau đây để hiểu thêm về xét nghiệm giun sán:
Xét nghiệm giun sán có phát hiện được tất cả loại ký sinh trùng không?
Xét nghiệm giun sán không phát hiện được tất cả các loại ký sinh trùng. Mỗi loại xét nghiệm chỉ có khả năng phát hiện một số loại ký sinh trùng nhất định.
Ví dụ, xét nghiệm phân thường tìm trứng và ấu trùng giun đũa, giun móc, trong khi xét nghiệm máu (ELISA) lại phát hiện các kháng thể chống lại giun sán ở các cơ quan khác như giun đũa chó mèo, sán lá gan, sán dây. Bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp dựa trên các triệu chứng của bạn.
Xét nghiệm giun sán có cần nhịn ăn không?
Không phải lúc nào xét nghiệm giun sán cũng cần nhịn ăn. Nếu bạn làm xét nghiệm phân, bạn có thể ăn uống bình thường.
Tuy nhiên, nếu bác sĩ yêu cầu xét nghiệm máu để tìm kháng thể hoặc các chỉ số khác, bạn có thể được yêu cầu nhịn ăn từ 8-12 tiếng để đảm bảo kết quả chính xác nhất. Tốt nhất là bạn nên tuân thủ hướng dẫn cụ thể của bác sĩ hoặc nhân viên y tế.
Trẻ em có làm được xét nghiệm giun sán không?
Trẻ em có thể làm được xét nghiệm giun sán. Đặc biệt, trẻ em là một trong những đối tượng có nguy cơ nhiễm giun sán cao nhất. Do đó, xét nghiệm giun sán cho đối tượng này là rất quan trọng để chẩn đoán và điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.
Xét nghiệm giun sán là phương pháp hiệu quả nhất để chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm ký sinh trùng. Bằng cách thực hiện các xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm phân, bạn có thể nhanh chóng xác định loại giun sán và mức độ nhiễm bệnh, từ đó có phác đồ điều trị phù hợp.
Bạn hãy chủ động tầm soát giun sán định kỳ hoặc phát hiện bất thường tại Trung tâm xét nghiệm Mirai để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
