4 Cách xét nghiệm lao phổi giúp phát hiện vi khuẩn lao và điều trị

Xét nghiệm lao phổi là gì?

Xét nghiệm lao phổi là một nhóm các phương pháp cận lâm sàng giúp phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) trong cơ thể. Loại vi khuẩn này gây ra bệnh lao, chủ yếu tấn công phổi nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như xương, hạch hoặc màng não.

• Chẩn đoán sớm: Xét nghiệm giúp xác định sự tồn tại của vi khuẩn lao ngay cả khi triệu chứng chưa rõ ràng, từ đó giúp điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng.
• Phân biệt bệnh: Kết quả xét nghiệm giúp phân biệt bệnh lao với các bệnh hô hấp khác có triệu chứng tương tự như viêm phổi do vi khuẩn thông thường, nấm hoặc ung thư phổi.
• Kiểm soát lây lan: Việc chẩn đoán sớm và chính xác là cơ sở để người bệnh được điều trị, từ đó giảm nguy cơ lây truyền vi khuẩn lao trong cộng đồng.
• Xác định tình trạng bệnh: Các xét nghiệm này còn giúp đánh giá tình trạng hoạt động của bệnh, hỗ trợ bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất cho từng bệnh nhân.

Các xét nghiệm phổ biến bao gồm soi đờm, nuôi cấy vi khuẩn, xét nghiệm máu, và xét nghiệm sinh học phân tử. Việc kết hợp nhiều phương pháp giúp tăng độ chính xác của chẩn đoán.

Xét nghiệm lao phổi khi nào?

Xét nghiệm lao phổi thường được chỉ định khi bác sĩ cần xác định sự hiện diện của vi khuẩn lao. Bao gồm các trường hợp: 

• Khi có triệu chứng nghi ngờ: Bạn cần đi xét nghiệm nếu có các dấu hiệu như ho kéo dài hơn 2 tuần, ho ra máu, sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi ban đêm hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Khi hình ảnh học bất thường: Nếu kết quả chụp X-quang hoặc CT ngực cho thấy có các tổn thương bất thường như thâm nhiễm, nốt mờ, hoặc hang lao, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm để chẩn đoán.
• Khi có tiền sử tiếp xúc: Những người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao, đặc biệt là trong gia đình hoặc môi trường đông người, cần được xét nghiệm sàng lọc để phát hiện sớm.
• Khi hệ miễn dịch suy giảm: Những người có hệ miễn dịch yếu, như bệnh nhân HIV/AIDS, tiểu đường, hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ cao mắc bệnh lao và cần được xét nghiệm định kỳ.
• Để theo dõi điều trị: Trong quá trình điều trị bệnh lao, xét nghiệm giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả của phác đồ, phát hiện khả năng kháng thuốc hoặc tái phát bệnh.

4 cách xét nghiệm lao phổi phổ biến

Để chẩn đoán bệnh lao phổi chính xác và kịp thời, các bác sĩ thường sử dụng nhiều phương pháp xét nghiệm khác nhau. Cụ thể các xét nghiệm lao phổi gồm:

Nhuộm soi trực tiếp BK (AFB)

Đây là phương pháp cơ bản và được sử dụng rộng rãi. Kỹ thuật này dựa trên đặc tính vi khuẩn lao có khả năng kháng cồn và kháng axit.

• Cách thực hiện: Lấy mẫu bệnh phẩm (thường là đờm) và nhuộm bằng phương pháp Ziehl-Neelsen. Dưới kính hiển vi, nếu có vi khuẩn lao, chúng sẽ bắt màu đỏ hồng.
• Ưu điểm: Kỹ thuật đơn giản, chi phí thấp, cho kết quả nhanh chỉ trong vài giờ. Đây là bằng chứng trực tiếp cho thấy sự hiện diện của vi khuẩn và xác nhận khả năng lây nhiễm của bệnh nhân.
• Hạn chế: Độ nhạy thấp, chỉ khoảng 50-60%, đặc biệt với người có hệ miễn dịch yếu. Phương pháp này cũng không giúp xác định vi khuẩn có kháng thuốc hay không.

Nuôi cấy vi khuẩn lao

Nuôi cấy vi khuẩn lao là một trong những đáp án cho thắc mắc xét nghiệm lao phổi bằng cách nào. Đây được coi là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán lao phổi, vì nó có độ nhạy cao hơn nhiều so với soi trực tiếp.

• Cách thực hiện: Mẫu bệnh phẩm được đưa vào môi trường nuôi cấy đặc biệt.
• Thời gian: Vi khuẩn lao phát triển rất chậm, nên thời gian chờ kết quả thường kéo dài từ 3-8 tuần. Tuy nhiên, các phương pháp nuôi cấy hiện đại có thể rút ngắn thời gian xuống còn 7-21 ngày.
• Ưu điểm: Cho kết quả chính xác cao, giúp định danh loại vi khuẩn và đặc biệt là có thể thực hiện kháng sinh đồ để tìm ra phác đồ điều trị phù hợp cho trường hợp lao kháng thuốc.

Xét nghiệm GeneXpert (PCR lao)

GeneXpert là một phương pháp sinh học phân tử hiện đại, sử dụng kỹ thuật PCR để xét nghiệm lao phổi chính xác nhất. 

• Cách thực hiện: Máy GeneXpert sẽ tự động tách chiết, khuếch đại DNA và phát hiện vi khuẩn lao.
• Ưu điểm: Kết quả chỉ có sau 2-6 giờ, nhanh hơn rất nhiều so với nuôi cấy. Độ nhạy lên tới 88% và độ đặc hiệu lên đến 98% trong việc phát hiện vi khuẩn lao. Xét nghiệm này có thể phát hiện đột biến gen kháng thuốc Rifampicin với độ chính xác cao, giúp bác sĩ định hướng phác đồ điều trị sớm.
• Hạn chế: Chi phí cao hơn và cần có thiết bị chuyên dụng.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu không phát hiện trực tiếp vi khuẩn lao, nhưng giúp đánh giá phản ứng miễn dịch của cơ thể.

• Xét nghiệm IGRA: Phương pháp này giúp phát hiện nhiễm lao tiềm ẩn bằng cách đo lượng interferon-gamma do tế bào miễn dịch tiết ra khi tiếp xúc với kháng nguyên của vi khuẩn lao. Xét nghiệm này có độ nhạy khoảng 80–90% và độ đặc hiệu trên 95%, đặc biệt hữu ích cho những người đã tiêm vắc xin BCG.
• Xét nghiệm huyết học thường quy: Các chỉ số như tốc độ lắng máu (ESR), CRP, hoặc bạch cầu tăng cũng có thể gợi ý tình trạng viêm nhiễm do lao, nhưng không đặc hiệu và chỉ có giá trị hỗ trợ.

Quy trình xét nghiệm lao phổi

Quy trình xét nghiệm lao phổi là một chuỗi các bước được thực hiện một cách bài bản để chẩn đoán chính xác bệnh và xác định tình trạng hoạt động của vi khuẩn lao.

Bước 1: Khám và đánh giá lâm sàng

• Bác sĩ sẽ lắng nghe các triệu chứng của bạn như ho kéo dài, sốt nhẹ, sụt cân và các yếu tố nguy cơ (tiếp xúc với người bệnh lao, suy giảm miễn dịch).
• Bạn cũng sẽ được chỉ định chụp X-quang ngực để tìm kiếm các tổn thương nghi ngờ trên phổi.

Bước 2: Thu thập mẫu bệnh phẩm

• Mẫu bệnh phẩm phổ biến nhất là đờm, thường được lấy ít nhất 2-3 lần vào các thời điểm khác nhau.
• Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể lấy các mẫu khác như dịch phế quản hoặc mô sinh thiết.

Bước 3: Thực hiện xét nghiệm vi khuẩn học

• Nhuộm soi trực tiếp: Phát hiện vi khuẩn lao bằng kính hiển vi, cho kết quả nhanh chóng.
• Xét nghiệm GeneXpert (PCR): Đây là phương pháp sinh học phân tử hiện đại, cho kết quả nhanh, chính xác và có thể phát hiện cả vi khuẩn lao kháng thuốc.

• Nuôi cấy vi khuẩn: Đây là “tiêu chuẩn vàng” để xác định sự hiện diện của vi khuẩn, cho phép làm kháng sinh đồ để tìm phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Bước 4: Xét nghiệm bổ sung

Để chẩn đoán đầy đủ, bạn có thể cần thêm các xét nghiệm khác như IGRA (để phát hiện lao tiềm ẩn), xét nghiệm máu (huyết đồ, CRP, ESR) để đánh giá tình trạng viêm, hoặc sinh thiết nếu nghi ngờ lao ngoài phổi.

Bước 5: Phân tích và kết luận

Bác sĩ sẽ tổng hợp tất cả các kết quả xét nghiệm, kết hợp với triệu chứng lâm sàng và hình ảnh X-quang để đưa ra kết luận cuối cùng. Chẩn đoán xác định bệnh lao phổi khi tìm thấy vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm hoặc khi có bằng chứng gián tiếp kèm đáp ứng tốt với điều trị.

Các câu hỏi khi làm xét nghiệm lao phổi

Dưới đây là câu trả lời chi tiết cho các câu hỏi thường gặp về xét nghiệm lao phổi.

Chi phí xét nghiệm lao phổi là bao nhiêu?

Chi phí xét nghiệm lao phổi không cố định và phụ thuộc vào loại xét nghiệm bạn thực hiện. Giá dao động từ 100.000 đến 1.500.000 đồng hoặc hơn, tùy thuộc vào cơ sở y tế.

• Chi phí thấp nhất: Soi đờm trực tiếp, phù hợp với việc sàng lọc ban đầu.
• Chi phí cao hơn: Các xét nghiệm hiện đại như Xpert MTB/RIF hoặc nuôi cấy, mang lại độ chính xác cao hơn.

Xét nghiệm lao phổi bao lâu có kết quả?

Thời gian chờ kết quả tùy thuộc vào phương pháp xét nghiệm:

• Soi đờm trực tiếp: Khoảng vài giờ sau khi lấy mẫu.
• Xpert MTB/RIF (GeneXpert): Rất nhanh, chỉ mất khoảng 6 giờ vì đây là xét nghiệm sinh học phân tử hiện đại.
• Nuôi cấy vi khuẩn: Đây là phương pháp “tiêu chuẩn vàng” và mất nhiều thời gian nhất. Thời gian chờ kết quả có thể từ 1-3 tuần (môi trường lỏng) hoặc 4-8 tuần (môi trường đặc).
• Xét nghiệm máu: Thường có kết quả trong 1-2 ngày (IGRA) hoặc trong ngày đối với các xét nghiệm thường quy như CRP, ESR.

Xét nghiệm lao phổi có cần nhịn ăn không?

Không, hầu hết các xét nghiệm lao phổi không yêu cầu nhịn ăn.

• Đối với xét nghiệm soi đờm, nuôi cấy hay Xpert MTB/RIF, bạn nên lấy mẫu vào buổi sáng, trước khi ăn sáng. Điều này giúp mẫu đờm ít bị lẫn tạp chất, đảm bảo chất lượng mẫu. Tuy nhiên, đây không phải là nhịn ăn tuyệt đối.
• Đối với xét nghiệm máu, bạn cũng không cần nhịn ăn, trừ khi được chỉ định làm thêm các xét nghiệm sinh hóa khác (như đường huyết hay mỡ máu).

Nên làm xét nghiệm lao phổi ở đâu?

Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ uy tín để thực hiện xét nghiệm lao phổi, Mirai Healthcare là một lựa chọn đáng tin cậy. Là cơ sở y tế chuyên nghiệp, Mirai áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng cao, đặc biệt trong lĩnh vực chẩn đoán vi sinh và sinh học phân tử.

Phòng khám sở hữu hệ thống máy móc, công nghệ hiện đại, điển hình là hệ thống máy xét nghiệm ATELLICA tiên tiến với công suất lên tới 1200 xét nghiệm/giờ, giúp thực hiện xét nghiệm IGRA, chẩn đoán lao phổi nhanh và chính xác. 

Toàn bộ quy trình từ lấy mẫu đờm, xử lý bệnh phẩm đến phân tích kết quả đều được thực hiện một cách bài bản, chuyên nghiệp bởi đội ngũ kỹ thuật viên được đào tạo chuyên sâu.

Điều này đảm bảo kết quả xét nghiệm lao phổi tại Mirai không chỉ chính xác mà còn nhanh chóng, hỗ trợ bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị kịp thời. Với sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và quy trình chuẩn mực, Mirai Healthcare cam kết mang lại sự an tâm tuyệt đối cho khách hàng.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn giải đáp thắc mắc xét nghiệm lao phổi như thế nào. Các xét nghiệm lao phổi như soi đờm, nuôi cấy, xét nghiệm máu,… đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện vi khuẩn lao một cách chính xác và điều trị bệnh hiệu quả.

Việc kết hợp nhiều phương pháp giúp xác định sớm tình trạng bệnh và hỗ trợ bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh vi khuẩn lao kháng thuốc ngày càng phổ biến.