Việc hiểu rõ về căn bệnh HIV là vô cùng quan trọng để bạn nhận biết triệu chứng, cách điều trị và phương pháp phòng ngừa. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn thông tin toàn diện về HIV.
1. HIV là gì?
HIV là gì? Đây là bệnh do một loại virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Virus này tấn công và phá hủy các tế bào quan trọng của hệ thống miễn dịch, làm suy yếu khả năng phòng vệ của cơ thể chống lại bệnh tật.
AIDS là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải, là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm HIV. Khi hệ miễn dịch bị HIV phá hủy nghiêm trọng, cơ thể sẽ dễ dàng mắc phải các nhiễm trùng cơ hội và các loại ung thư bất thường mà một người khỏe mạnh sẽ dễ dàng chống lại.
2. Nguyên nhân và con đường lây truyền HIV
Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh là do virus suy giảm miễn dịch ở người (HIV), thuộc họ Retroviridae. Sau khi xâm nhập, virus này tấn công và phá hủy các tế bào chủ chốt của hệ thống miễn dịch như lympho bào T, đại thực bào.
Sự suy giảm nghiêm trọng số lượng tế bào miễn dịch khiến cơ thể mất đi khả năng tự bảo vệ, tạo điều kiện cho các nhiễm trùng cơ hội và ung thư phát triển. HIV chỉ có nguồn truyền nhiễm duy nhất là người bệnh HIV/AIDS, không có ổ chứa mầm bệnh ở động vật.
HIV lây truyền chủ yếu qua ba con đường chính sau:
- Lây qua đường máu: Do dùng chung dụng cụ xuyên da (kim tiêm, dụng cụ xăm, châm cứu, dụng cụ y tế,…)
- Lây qua đường tình dục: Virus lây qua đường tình dục khi các dịch thể như máu, tinh dịch, hoặc dịch âm đạo có chứa HIV xâm nhập vào cơ thể bạn tình.
- Lây truyền từ mẹ sang con: Sự lây truyền có thể xảy ra ở ba thời điểm: khi mang thai virus HIV từ máu mẹ truyền qua nhau thai vào thai nhi. Hoặc khi sinh trẻ bị lây nhiễm khi tiếp xúc với máu mẹ, dịch âm đạo, nước ối bị nhiễm HIV.
Khi cho con bú virus có thể lây qua sữa mẹ hoặc qua các vết nứt, tổn thương ở núm vú và niêm mạc miệng của trẻ.
3. Dấu hiệu nhận biết HIV
Dấu hiệu nhận biết bệnh HIV trong giai đoạn đầu không rõ ràng, có thể nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Cụ thể như sau:
Giai đoạn sơ nhiễm (Thường sau 2-4 tuần nhiễm virus)
Đây là giai đoạn virus đi nhanh vào máu và nhân lên mạnh mẽ, gây ra các phản ứng viêm của hệ miễn dịch như sốt kéo dài, đau họng, đau đầu, mệt mỏi, và sưng hạch bạch huyết (thường ở cổ, nách, bẹn), phát ban trên da,…
Giai đoạn bệnh tiến triển
Khi hệ miễn dịch suy yếu rõ rệt, các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn gồm: mệt mỏi suy nhược kéo dài, sụt cân nhanh chóng, đổ nhiều mồ hôi vào ban đêm,…
Vì các triệu chứng này không đặc hiệu, cách duy nhất và chính xác nhất để xác định tình trạng nhiễm HIV là thực hiện xét nghiệm máu.
4. Các giai đoạn tiến triển HIV
Quá trình nhiễm HIV được chia thành ba giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có những đặc điểm và mức độ nguy hiểm khác nhau đối với hệ miễn dịch.
Giai đoạn nhiễm trùng tiên phát (Sơ nhiễm)
Đây là giai đoạn virus vừa xâm nhập vào cơ thể và nhân lên với tốc độ rất nhanh. Thường xảy ra sau 2 – 4 tuần kể từ khi phơi nhiễm.
Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng cấp tính giống cúm như sốt, ho, viêm họng, phát ban, đau mỏi cơ, sưng hạch bạch huyết, sút cân nhẹ. Các triệu chứng này kéo dài khoảng 1 tuần đến 1 tháng và thường không rõ ràng, khiến bệnh nhân dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường.
Giai đoạn Mạn tính (Tiềm ẩn)
Sau khi hệ miễn dịch bắt đầu kiểm soát được một phần lượng virus, bệnh chuyển sang giai đoạn mạn tính. Người bệnh hầu như không có triệu chứng rõ rệt bên ngoài.
Virus vẫn tiếp tục nhân lên ở mức độ thấp và phá hủy thầm lặng các tế bào miễn dịch. Các hạch bạch huyết thường xuyên bị viêm sưng do đang làm nhiệm vụ bắt giữ virus. Người bệnh vẫn có khả năng lây truyền bệnh cho người khác trong giai đoạn này.
Giai đoạn AIDS (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải)
Đây là giai đoạn cuối cùng, khi hệ miễn dịch đã bị suy giảm nghiêm trọng, không còn khả năng bảo vệ cơ thể, tạo cơ hội cho các nhiễm trùng cơ hội và ung thư tấn công.
Các bệnh lý đặc trưng bắt đầu xuất hiện: nhiễm nấm ở miệng, thực quản, mắc bệnh lao, viêm phổi, bùng phát virus Herpes, zona thần kinh, tăng nguy cơ mắc ung thư hạch bạch huyết, sút cân không rõ nguyên nhân,…
5. Cách chẩn đoán HIV
Phương pháp duy nhất và chính xác để chẩn đoán nhiễm HIV là dựa vào xét nghiệm máu. Có ba loại xét nghiệm chính được sử dụng để phát hiện virus HIV:
Xét nghiệm Kháng nguyên/Kháng thể
Đây là loại xét nghiệm phổ biến, dùng để tìm kiếm đồng thời kháng nguyên p24 (protein của virus) và kháng thể mà cơ thể tạo ra để chống lại virus. Phương pháp này có thể phát hiện HIV sớm hơn so với chỉ xét nghiệm kháng thể đơn thuần.
Xét nghiệm Kháng thể
Là phương pháp được dùng trong hầu hết các test nhanh và xét nghiệm tại nhà. Xét nghiệm tìm kháng thể HIV trong máu hoặc dịch tiết cơ thể. Mẫu máu tĩnh mạch thường cho kết quả sớm hơn so với mẫu dịch tiết cơ thể.
Xét nghiệm Axit Nucleic (NAT)
Xét nghiệm này tìm kiếm trực tiếp virus HIV (RNA) trong máu và cho biết lượng virus. Đây là phương pháp chính xác nhất trong giai đoạn rất sớm của nhiễm HIV, nhưng chi phí cao hơn và thường chỉ được sử dụng khi người bệnh có nguy cơ phơi nhiễm HIV cao hoặc có các triệu chứng sớm.
6. Điều trị HIV
Hiện nay, mục tiêu điều trị HIV/AIDS là kiểm soát virus, kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh, vì bệnh chưa thể chữa khỏi hoàn toàn. Cụ thể:
Điều trị Kháng HIV (ARV)
- Mục đích: Sử dụng thuốc Anti-Retrovirus (ARV) là phương pháp điều trị cốt lõi. Thuốc ARV hoạt động bằng cách ngăn chặn sự sinh sôi và phát triển của virus HIV.
- Lợi ích: Giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các nhiễm trùng cơ hội, từ đó kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống. Đồng thời, điều trị kháng HIV còn làm giảm đáng kể khả năng lây truyền HIV sang người khác.
Điều trị Dự phòng và Hỗ trợ
- Điều trị Dự phòng Phơi nhiễm (PEP): Được chỉ định khi có tiếp xúc trực tiếp với mầm bệnh (ví dụ: quan hệ tình dục không an toàn, tổn thương da do kim tiêm). Cần dùng thuốc ARV trong 4 tuần, thời điểm tốt nhất là trong vòng 6 giờ sau khi phơi nhiễm, tối đa 72 giờ.
- Điều trị phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con: Điều trị ARV cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV và trẻ sơ sinh. Phương pháp này có thể giảm tỉ lệ lây nhiễm HIV cho trẻ từ 30% xuống còn khoảng 6%.
- Điều trị nhiễm trùng cơ hội: Sử dụng kháng sinh hoặc thuốc đặc trị để phòng ngừa hoặc điều trị các bệnh nhiễm trùng xuất hiện khi hệ miễn dịch suy yếu (như lao, nấm miệng, tiêu chảy kéo dài).
- Điều trị Hỗ trợ: Giúp tăng cường sức đề kháng bằng cách giữ tinh thần lạc quan, dinh dưỡng đúng cách, tập thể dục đều đặn và duy trì lối sống lành mạnh (không rượu, thuốc lá).
7. Biến chứng HIV/AIDS
Khi virus HIV phá hủy các tế bào miễn dịch (CD4) đến mức thấp, cơ thể sẽ dễ dàng mắc phải các bệnh lý mà một người khỏe mạnh có thể chống lại. Bao gồm:
- Nhiễm trùng cơ hội: Người bệnh dễ mắc bệnh lao, viêm phổi do nấm, nhiễm nấm candida, viêm màng não, nhiễm trùng do virus Herper.
- Các bệnh lý ác tính (Ung thư): Hệ miễn dịch suy yếu làm tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư: hạch bạch huyết, ung thư cổ tử cung.
- Các biến chứng thần kinh và toàn thân: Gây ra các vấn đề về trí nhớ, tập trung, thay đổi hành vi và rối loạn vận động, sụt cân nghiêm trọng, dễ mắc bệnh lý gan, thận.
8. Cách phòng tránh HIV
Dưới đây là các biện pháp phòng tránh HIV ngắn gọn, tập trung vào ba con đường lây truyền chính:
- Phòng ngừa lây qua đường tình dục: Duy trì quan hệ chung thủy một vợ một chồng, khi cả hai đều chưa nhiễm HIV. Luôn sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ với đối tượng không rõ tình trạng nhiễm.
- Phòng ngừa lây qua đường máu: Tuyệt đối không tiêm chích ma túy và không dùng chung bơm kim tiêm, dao cạo, bàn chải đánh răng. Sử dụng dụng cụ đã tiệt trùng khi phẫu thuật, xăm, xỏ lỗ tai, châm cứu.
- Phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con: Phụ nữ nhiễm HIV cần được tư vấn y tế trước và trong thai kỳ để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho con. Tuân thủ phác đồ điều trị ARV và cân nhắc cho trẻ dùng sữa thay thế sữa mẹ sau khi sinh.
Xét nghiệm HIV chính xác, bảo mật tại Mirai Healthcare
Tại Mirai Healthcare, dịch vụ xét nghiệm HIV được thực hiện với cam kết về độ chính xác và bảo mật tuyệt đối.
Phòng khám sử dụng các phương pháp xét nghiệm hiện đại, giúp phát hiện virus hoặc kháng thể HIV một cách nhanh chóng và đáng tin cậy. Toàn bộ quy trình từ lấy mẫu, phân tích đến trả kết quả đều tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt.
Đặc biệt, Mirai cam kết bảo mật thông tin cá nhân và kết quả xét nghiệm của khách hàng. Bạn sẽ được tư vấn riêng tư, tận tình về ý nghĩa kết quả và các bước cần thiết tiếp theo, đảm bảo bạn hoàn toàn an tâm khi kiểm tra sức khỏe tại đây.
HIV là một bệnh lý mạn tính có thể kiểm soát được nhờ những tiến bộ của y học. Việc điều trị sớm không chỉ giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và có tuổi thọ gần như người bình thường, mà còn giảm thiểu tối đa nguy cơ lây truyền trong cộng đồng.
Khi có dấu hiệu nghi ngờ, hãy thực hiện xét nghiệm tại cơ sở uy tín như Phòng khám Đa khoa Mirai để điều trị kịp thời.
