Chỉ số AFP trong máu bình thường là bao nhiêu?
Định lượng nồng độ AFP được thực hiện bằng phương pháp miễn dịch phóng xạ (Radioimmunoassay – RIA) hoặc miễn dịch điện hóa phát quang (Electrochemiluminescence immunoassay – ELCIA).
Ý nghĩa chỉ số xét nghiệm AFP
Kết quả xét nghiệm định lượng AFP với người bình thường: Kết quả xét nghiệm bình thường có thể chia thành 2 nhóm theo tuổi như sau:
– Trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi: Nồng độ AFP < 30 ng/ml.
– Người lớn: Nồng độ AFP < 40 ng/ml hoặc < 40 mcg/l.
Chỉ số AFP trong xét nghiệm máu cao có nguy hiểm không?
Ở giai đoạn bào thai, nồng độ AFP là cao nhất, những tuần cuối thai kỳ nồng độ AFP giảm dần đi. Nồng độ AFP trong huyết thanh rất cao ở trẻ mới sinh (sơ sinh). Nồng độ AFP sẽ giảm dần trong huyết tương, sau một năm sẽ ổn định, nồng độ AFP tại thời điểm trẻ được 1 tuổi khoảng 10 – 20 ng/mL và sau đó, nồng độ AFP mức này được ổn định cho đến tuổi trưởng thành (nếu cơ thể khỏe mạnh). Khi có sự tăng nồng độ AFP ở người trưởng thành là một dấu hiệu bất thường về sức khỏe.
Tùy thuộc vào mức độ tăng cao của nồng độ AFP, nồng độ AFP càng cao thì khả năng ung thư càng lớn. Để củng cố thêm chẩn đoán thì cần làm thêm một số xét nghiệm liên quan do bác sĩ chỉ định căn cứ vào các triệu chứng lâm sàng và tiền sử bản thân, gia đình của bệnh nhân.
AFP đặc trưng cho HCC, HCC thường có kèm tăng nồng độ AFP huyết thanh. Nồng độ AFP tăng rất cao là dấu hiệu của HCC, nếu ung thư từ cơ quan khác di căn đến gan thì mức tăng AFP thường không quá cao (dưới 350 – 400 IU/mL).
AFP vẫn là một trong những xét nghiệm miễn dịch được chấp nhận và sử dụng rộng rãi nhất đối với HCC.
Xem thêm: Ung thư gan: Dấu hiệu, triệu chứng và nguyên nhân
Xét nghiệm AFP tăng cao cần phải làm gì?
Căn cứ vào mức độ tăng (giá trị nồng độ AFP) từ đó bác sĩ có những định hướng chẩn đoán và chỉ định kiểm tra thêm các xét nghiệm liên quan.
- Nếu nồng độ AFP tăng ở mức trung bình: thường gặp trong xơ gan do rượu, viêm gan cấp tính do virus viêm gan.
- Nếu nồng độ AFP tăng cao khoảng 350 – 400 IU/mL ở phụ nữ thì nghĩ đến ung thư phổi hoặc ung thư nội mạc tử cung (Endometrial Cancer).
- Nồng độ AFP càng cao thì khả năng ung thư càng lớn. Khi nồng độ HCC > 500 ng/mL thì gần như chắc chắn bệnh nhân bị ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC).
- Giá trị AFP 200ng/mL là ngưỡng gợi ý chẩn đoán nghi ngờ HCC. Nếu một người đang có bệnh về gan và kết quả xét nghiệm AFP vượt quá 200 ng/mL thì có thể đặt nghi vấn bệnh đã tiến triển thành ung thư gan, từ đó bác sĩ có thái độ xử trí tiếp theo cho phù hợp. Để tăng giá trị chẩn đoán thì nên làm thêm xét nghiệm AFP-L3 và DCP, hai xét nghiệm này làm tăng độ đặc hiệu, củng cố thêm chẩn đoán HCC.
Nồng độ AFP tăng là một tiêu chí rất quan trọng trong chẩn đoán HCC.
Hai khuyến cáo chẩn đoán bệnh dựa trên nồng độ AFP tăng sau đây, chúng ta có thể thấy rằng nồng độ AFP tăng là một tiêu chí rất quan trọng trong chẩn đoán HCC.
- Theo khuyến cáo chẩn đoán HCC của Hội Gan học Nhật Bản năm 2011, khi nồng độ AFP tăng cao trên 200 ng/mL và nồng độ này có xu hướng tăng dần là tiêu chuẩn phối hợp để chẩn đoán HCC [1].
- Theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị HCC của Việt Nam năm 2020, khi có một trong ba tiêu chí sau sẽ chẩn đoán HCC [2]:
(1) Hình ảnh điển hình của HCC trên phim chụp cắt lớp vi tính ổ bụng (CT ổ bụng) có cản quang hoặc phim cộng hưởng từ ổ bụng (MRI) có tương phản từ. Nồng độ AFP trên 400 ng/mL.
(2) Hình ảnh điển hình của HCC trên phim chụp cắt lớp vi tính ổ bụng (CT ổ bụng) có cản quang hoặc phim cộng hưởng từ ổ bụng (MRI) có tương phản từ. Nồng độ AFP tăng cao hơn bình thường (nhưng chưa đến 400 ng/mL). Có nhiễm HBV (Hepatitis B virus) và/hoặc HCV (Hepatitis C virus).
(3) Gải phẫu bệnh lý là HCC.
- Ngoài giá trị về chẩn đoán, theo dõi giám sát nồng độ AFP còn được sử dụng trong theo dõi hiệu quả điều trị và điều chỉnh sao cho phù hợp đối với ung thư gan.
- Một số trường hợp xét nghiệm AFP tăng không liên quan đến bệnh lý, do vậy nếu nhận được kết quả xét nghiệm nồng độ AFP tăng cao, bạn nên đề nghị được bác sĩ tư vấn để xác định được nguyên nhân.
Như vậy, trong các bệnh lý về gan, chỉ số xét nghiệm AFP thường tăng trong viêm gan, xơ gan và đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC). Ngoài ra, xét nghiệm AFP còn được sử dụng trong theo dõi thai kỳ, chẩn đoán khối u buồng trứng, chẩn đoán ung thư tinh hoàn
TLTK:
[1]. Tôn Thất Ngọc (2021). Nghiên cứu giá trị của Alpha – Fetoprotein, Alpha – Fetoprotein – Len 3 và Des – Gamma – Carboxy prothrombin trong chẩn đoán và điều trị ung thư biểu mô tế bào gan. Luận án Tiến sĩ Y học. Trường Đại học Y Hà Nội.
[2]. Phạm Thế Anh, Trịnh Huy Phương (2024). Một số đặc điểm nồng độ AFP trên bệnh nhân cắt gan do HCC tại bệnh viện K. Tạp chí Y học Việt Nam (số tháng 2/2024).
