HbA1c là gì? Chỉ số HbA1c bao nhiêu là bị tiểu đường?

Xét nghiệm HbA1c là gì?

Trong máu có các tế bào hồng cầu, bên trong chứa hemoglobin – chất đảm nhiệm chức năng vận chuyển oxy. Khi lượng đường (glucose) trong máu tăng cao, một phần glucose sẽ gắn kết với hemoglobin, tạo thành HbA1c (hemoglobin glycated).

Do hồng cầu có vòng đời khoảng 3 tháng, HbA1c phản ánh mức đường huyết trung bình trong 8–12 tuần gần nhất, khác với đường huyết mao mạch hay glucose huyết tương chỉ phản ánh tại một thời điểm.

Xét nghiệm HBA1C để phản ánh mức đường huyết trung bình

Chính vì vậy, HbA1c được xem là chỉ số “chuẩn vàng” trong đánh giá kiểm soát đường huyết lâu dài, có giá trị trong chẩn đoán đái tháo đường, theo dõi hiệu quả điều trị và dự báo nguy cơ biến chứng.

Nên xét nghiệm HbA1c khi nào?

Bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm HbA1c trong các trường hợp sau:

1. Khi nghi ngờ mắc đái tháo đường

• Có triệu chứng như khát nhiều, tiểu nhiều, sụt cân, mệt mỏi.
• Có yếu tố nguy cơ: thừa cân, ít vận động, gia đình có người bị bệnh, phụ nữ từng bị đái tháo đường thai kỳ.

2. Theo dõi điều trị: Với người đã được chẩn đoán đái tháo đường, HbA1c thường được làm mỗi 3–6 tháng, để kiểm tra hiệu quả thuốc, chế độ ăn và lối sống
3. Khi cần đánh giá nguy cơ biến chứng: HbA1c cao cho thấy đường huyết kiểm soát chưa tốt, nguy cơ biến chứng tim mạch, thận, mắt, thần kinh tăng cao.

Các phương pháp xét nghiệm HbA1c

Các phương pháp xét nghiệm HbA1C hiện nay được chia thành 2 nhóm dựa trên nguyên lý hoạt động gồm nhóm dựa trên phản ứng hóa học và nhóm Phân tách, định lượng các thành phần

1. Nhóm dựa trên phản ứng hóa học

Nhóm này sẽ dựa phản ứng hóa học hoặc enzyme đặc hiệu để nhận biết phần đường gắn trên hemoglobin, từ đó đo nồng độ HbA1c.

Nhóm có ưu điểm là tích hợp trên máy sinh hóa tự động, thao tác đơn giản, chi phí vừa phải và được dùng phổ biến.

Tuy nhiên, kết quả có thể sai lệch khi cấu trúc hồng cầu thay đổi, làm máy không nhận diện chính xác HbA1c. Các xét nghiệm điển hình như:  

• Miễn dịch đo độ đục (Immunoassay / Turbidimetric Immunoassay)

Phương pháp miễn dịch dựa trên phản ứng kháng nguyên – kháng thể đặc hiệu với HbA1c. Khi phản ứng xảy ra, dung dịch trở nên đục và  dựa vào mức độ đục để tính nồng độ HbA1c.

• Kỹ thuật phân tích bằng enzyme (Enzymatic Assays)

Kỹ thuật này sử dụng enzyme đặc hiệu để cắt chuỗi β của hemoglobin, từ đó giải phóng fructosyl peptide – phần hemoglobin đã gắn đường (HbA1c).

Sau đó, lượng fructosyl peptide này được đo bằng phản ứng hóa học tạo màu, máy sẽ xác định độ đậm màu để tính nồng độ HbA1c trong máu.

2. Nhóm phân tách và định lượng các thành phần

Nhóm này dựa trên việc tách HbA1c ra khỏi hemoglobin bình thường dựa trên các đặc tính hóa lý khác nhau, rồi định lượng riêng.

Ưu điểm là Độ chính xác cao và kết quả ổn định, không bị ảnh hưởng bởi các loại hemoglobin bất thường (bệnh thalassamie, hồng cầu hình cầu…).

Tuy nhiên, do cần máy móc chuyên biệt và chi phí cao, xét nghiệm này thường chỉ được làm tại các trung tâm xét nghiệm lớn hoặc bệnh viện chuyên khoa. Bao gồm các xét nghiệm như:

• Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC – High Performance Liquid Chromatography)

Đây là phương pháp được coi là “chuẩn vàng” trong đo HbA1c. Máy xét nghiệm sẽ tách phần hemoglobin đã gắn đường (HbA1c) ra khỏi hemoglobin bình thường , sau đó tính toán chính xác nồng độ trong máu..

Sắc ký lỏng hiệu năng cao xét nghiệm HbA1c chính xác 

• Điện di mao quản (Capillary Electrophoresis)

Đây là phương pháp sử dụng điện trường để tách các loại hemoglobin trong máu.

Khi máu được đưa vào một ống mao quản rất nhỏ và cho dòng điện chạy qua, các loại hemoglobin (trong đó có HbA1c) sẽ di chuyển với tốc độ khác nhau do khác biệt về điện tích và kích thước.

Nhờ vậy, máy có thể phân biệt HbA1c với các loại hemoglobin khác và tính toán tỷ lệ HbA1c chính xác.

• Sắc ký ái lực boronate (Boronate Affinity Chromatography):

Dựa trên đặc tính của boronate, một chất có khả năng “bắt dính” với nhóm đường (cis-diol) gắn trên hemoglobin. Nhờ vậy, HbA1c sẽ được giữ lại, còn hemoglobin bình thường đi qua, từ đó máy có thể tách và đo lường chính xác

Ý nghĩa xét nghiệm HbA1c

1. Hỗ trợ chẩn đoán đái tháo đường:

• Người khỏe mạnh (không bị đái tháo đường): HbA1c từ 4% đến 5,6%.
• Tiền đái tháo đường (tăng đường huyết nhẹ): HbA1c từ 5,7% đến 6,4%, cần theo dõi và thay đổi lối sống để giảm nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường.
• Đái tháo đường: HbA1c ≥ 6,5%, và mục tiêu kiểm soát thường là HbA1c < 7%.

2. Theo dõi hiệu quả điều trị:

Ở bệnh nhân đã được chẩn đoán đái tháo đường, xét nghiệm HbA1c định kỳ (3–6 tháng/lần) giúp theo dõi hiệu quả của chế độ ăn, thuốc, insulin và lối sống. Nếu HbA1c vẫn cao, bác sĩ sẽ điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.

Xét nghiệm HbA1c hỗ trợ theo dõi bệnh tiểu đường

3. Dự báo nguy cơ biến chứng

Mức HbA1c cao kéo dài làm tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến đái tháo đường.

Những biến chứng thường gặp bao gồm: bệnh tim mạch, tổn thương tổn thương mắt và tổn thương thần kinh.

Thông qua việc theo dõi chỉ số HbA1c, bác sĩ có thể nhận biết sớm nguy cơ và lên kế hoạch can thiệp kịp thời để ngăn ngừa hoặc làm chậm tiến triển các biến chứng.

4. Công cụ giáo dục và tạo động lực cho bệnh nhân

Chỉ số HbA1c giúp người bệnh hiểu rõ tình trạng kiểm soát đường huyết của bản thân trong thời gian dài. Khi thấy kết quả cải thiện, họ sẽ có thêm động lực để tiếp tục duy trì chế độ ăn uống, luyện tập, và tuân thủ điều trị.

Xem thêm: Xét nghiệm tiểu đường bao nhiêu tiền? Có những loại nào?

Ngược lại, nếu HbA1c cao, đây cũng là lời cảnh báo để bệnh nhân điều chỉnh hành vi và phối hợp tốt hơn với bác sĩ.

Các câu hỏi khi xét nghiệm HbA1c

Xét nghiệm HbA1c có cần nhịn ăn không?

Bởi vì HbA1c phản ánh mức đường huyết trung bình trong 2–3 tháng gần nhất, một bữa ăn trước khi lấy máu không ảnh hưởng đáng kể đến kết quả. Bạn có thể ăn uống bình thường trước khi đi làm xét nghiệm

Xét nghiệm HbA1c có cần nhịn ăn 

Chỉ số HbA1c bao nhiêu là nguy hiểm?

Đối với những bệnh nhân đái tháo  HbA1c càng cao, nguy cơ biến chứng càng lớn:

• HbA1c 7% – 8%: kiểm soát đường huyết chưa tối ưu; nguy cơ biến chứng tim mạch, thận, mắt bắt đầu tăng.
• HbA1c > 8% – 9%: kiểm soát kém; nguy cơ biến chứng nặng tăng cao.
• HbA1c ≥ 10%: nguy cơ biến chứng nặng, bao gồm bệnh lý tim mạch, thận, mắt, thần kinh, rất cao; cần can thiệp y tế khẩn trương

Bao lâu nên làm xét nghiệm HbA1c một lần?

• Người khỏe mạnh  đặc biệt, người có nguy cơ cao như: thừa cân, béo phì, tiểu đường thai kỳ, rối loạn lipid máu, phụ nữ bị đa nang buồng trứng, từ 40 tuổi trở lên, có người trong gia đình bị đái tháo đường… : mỗi 6–12 tháng/lần để sàng lọc.
• Người bị tiền đái tháo đường, đái tháo đường : mỗi 3–6 tháng/lần để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ.

Những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm HbA1

• Bệnh lý: thiếu máu, hồng cầu sống ngắn, vừa truyền máu, bệnh thận mạn tính thường sẽ gây giảm HbA1c
• Sinh lý: tuổi cao, chế độ ăn nhiều đường, stress, sốt,… có thể gây tăng HbA1c; mang thai đặc biệt 6 tháng đầu gây giảm nhẹ
• Thuốc: corticoid, niac, lợi tiểu,… có thể tăng đường máu và HbA1c

Xét nghiệm HbA1c ở đâu uy tín?

Để tìm địa chỉ xét nghiệm HbA1c uy tín, bạn nên chọn các cơ sở y tế cam kết về độ chính xác và chất lượng dịch vụ. Phòng khám Mirai Healthcare là một lựa chọn đáng tin cậy tại Hà Nội, nổi bật nhờ vào tiêu chuẩn chất lượng cao và dịch vụ tiện lợi. 

Mirai thuộc Tập đoàn Hoken Kagaku Kenkyujo, một trong những tập đoàn y tế hàng đầu Nhật Bản với hơn 74 năm kinh nghiệm, đảm bảo quy trình xét nghiệm tuân thủ nghiêm ngặt chuẩn Nhật Bản. Phòng khám được trang bị hệ thống máy móc và thiết bị y tế hiện đại giúp đảm bảo kết quả HbA1c chính xác và đáng tin cậy.

Mirai Healthcare – địa chỉ xét nghiệm HbA1c uy tín

Đặc biệt, Mirai cung cấp dịch vụ xét nghiệm tận nơi miễn phí với mức giá 190.000 VNĐ, mang lại sự tiện lợi tối đa cho khách hàng, giúp họ chủ động thời gian mà vẫn được thực hiện xét nghiệm với quy trình chuyên nghiệp và chất lượng cao.

Nếu vẫn còn những thắc mắc về xét nghiệm HbA1c, bạn vui lòng liên hệ Mirai Healthcare qua website https://miraihealthcare.vn/ hoặc Hotline 1900 9186 để được tư vấn chi tiết.