Ung thư trực tràng là một trong những căn bệnh ung thư đường tiêu hóa phổ biến, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm. Bài viết này sẽ là cẩm nang hữu ích để bạn bảo vệ sức khỏe bản thân.
Ung thư trực tràng là gì?
Ung thư trực tràng là gì? Đây là một loại ung thư phát triển từ lớp niêm mạc bên trong trực tràng. Trực tràng là phần cuối của ruột già, có nhiệm vụ chứa phân trước khi được thải ra ngoài.
Ung thư trực tràng có nhiều đặc điểm giống với ung thư đại tràng, nhưng vì vị trí nằm gần hậu môn nên quá trình điều trị thường phức tạp hơn. Nếu được phát hiện sớm, ung thư trực tràng có thể chữa khỏi hoàn toàn.
Tuy nhiên, nếu để bệnh tiến triển, tế bào ung thư có thể xâm lấn các mô lân cận và di căn đến các cơ quan khác, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
Theo thống kê của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (Globocan), ung thư đại trực tràng đang có xu hướng gia tăng. Với gần 17.000 ca mắc mới mỗi năm, ung thư đại trực tràng đã vượt qua ung thư dạ dày, trở thành loại ung thư phổ biến thứ tư.
Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận 16.835 ca mắc mới và 8.454 ca tử vong do căn bệnh này, cho thấy mức độ nguy hiểm của ung thư đại trực tràng.
Các triệu chứng ung thư trực tràng
Khi mắc bệnh ung thư trực tràng, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng không rõ ràng ở giai đoạn sớm, nhưng chúng sẽ rõ rệt hơn khi bệnh tiến triển. Các dấu hiệu bao gồm:
- Chảy máu trực tràng: Đây là một dấu hiệu phổ biến của ung thư trực tràng. Bạn có thể thấy máu trong phân hoặc máu chảy ra từ hậu môn.
- Rối loạn đại tiện: Các thói quen đi vệ sinh thay đổi bất thường, bao gồm tiêu chảy, táo bón hoặc cả hai xen kẽ. Hình dạng phân cũng có thể thay đổi, trở nên mỏng như dải băng do khối u chèn ép.
- Đau bụng hoặc khó chịu: Bạn có thể cảm thấy đau âm ỉ hoặc dữ dội ở vùng bụng dưới hoặc trực tràng. Cơn đau thường xảy ra khi khối u lớn lên và gây tắc nghẽn hoặc viêm.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân: Bạn bị giảm cân đột ngột, không có chủ đích, đây có thể là dấu hiệu của ung thư.
- Mệt mỏi và suy nhược: Tình trạng mất máu kéo dài từ khối u có thể gây thiếu máu, dẫn đến cảm giác mệt mỏi, yếu ớt và suy nhược toàn thân.
- Cảm giác đi ngoài không hết: Bạn có thể cảm thấy trực tràng của mình chưa hoàn toàn rỗng sau khi đi đại tiện. Cảm giác này xảy ra do khối u gây chèn ép và kích thích trực tràng.
Nguyên nhân ung thư trực tràng
Mặc dù nguyên nhân chính xác của bệnh học ung thư trực tràng chưa được xác định rõ, các nhà khoa học đã tìm ra nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Bao gồm:
- Chế độ ăn uống và lối sống: Ăn nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, thực phẩm giàu chất béo và ít chất xơ làm tăng nguy cơ mắc ung thư trực tràng. Ngoài ra, việc lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá và lối sống ít vận động cũng là những yếu tố nguy hiểm.
- Tuổi tác: Nguy cơ ung thư trực tràng tăng lên đáng kể sau tuổi 50. Tuy nhiên, bệnh đang có xu hướng trẻ hóa do sự thay đổi của lối sống hiện đại.
- Tiền sử gia đình và di truyền: Nếu trong gia đình có người thân từng mắc ung thư đại tràng hoặc trực tràng, nguy cơ của bạn sẽ cao hơn. Đặc biệt, các hội chứng di truyền như đa polyp tuyến gia đình (FAP) làm tăng nguy cơ mắc bệnh một cách đáng kể.
- Tiền sử bệnh lý đường ruột: Các bệnh viêm ruột mạn tính như viêm loét đại tràng làm tăng nguy cơ ung thư trực tràng nếu không được điều trị và theo dõi thường xuyên.
- Polyp đại tràng: Polyp là những khối u nhỏ, lành tính phát triển trong ruột. Một số loại polyp có thể phát triển thành ung thư theo thời gian, do đó việc tầm soát và loại bỏ polyp sớm là rất quan trọng.
Các giai đoạn của ung thư trực tràng
Việc xác định giai đoạn bệnh ung thư trực tràng giúp bác sĩ đánh giá mức độ phát triển của bệnh và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Các giai đoạn ung thư được phân loại dựa trên mức độ xâm lấn của khối u, sự di căn đến hạch bạch huyết và các cơ quan xa. Cụ thể như sau:
Ung thư trực tràng giai đoạn 0
Đây là giai đoạn sớm nhất, còn gọi là ung thư tại chỗ. Các tế bào ung thư chỉ được tìm thấy ở lớp niêm mạc (lớp trong cùng) của thành trực tràng và chưa xâm lấn vào các mô xung quanh. Ung thư trực tràng giai đoạn 0 khả năng điều trị thành công rất cao.
Ung thư trực tràng giai đoạn 1
Ở giai đoạn 1, các tế bào ung thư đã bắt đầu xâm lấn qua lớp niêm mạc và lan đến lớp dưới niêm mạc hoặc lớp cơ của thành trực tràng, nhưng chưa di căn đến các hạch bạch huyết hay các cơ quan khác.
Ung thư trực tràng giai đoạn 2
Ung thư đã phát triển sâu hơn vào thành trực tràng nhưng vẫn chưa lan đến các hạch bạch huyết gần đó.
- Giai đoạn 2A: Ung thư phát triển xuyên qua lớp cơ, tiến vào lớp thanh mạc (lớp ngoài cùng) của trực tràng.
- Giai đoạn 2B: Ung thư đã xuyên qua lớp thanh mạc, lan đến lớp phúc mạc tạng (lớp lót trong ổ bụng).
- Giai đoạn 2C: Khối u đã xâm lấn đến các cơ quan lân cận nhưng chưa di căn đến hạch bạch huyết.
Ung thư trực tràng giai đoạn 3
Ung thư đã lan đến các hạch bạch huyết gần trực tràng. Việc phân loại giai đoạn 3 phụ thuộc vào mức độ xâm lấn của khối u và số lượng hạch bạch huyết bị ảnh hưởng.
- Giai đoạn 3A: Khối u có thể nhỏ nhưng đã lan đến 1-6 hạch bạch huyết.
- Giai đoạn 3B: Khối u đã xâm lấn sâu hơn vào thành trực tràng và đã lan đến 1-6 hạch bạch huyết, hoặc khối u nhỏ nhưng lan đến từ 7 hạch bạch huyết trở lên.
- Giai đoạn 3C: Khối u đã xâm lấn rất sâu hoặc lan đến các cơ quan lân cận, và đã di căn đến nhiều hạch bạch huyết (ít nhất 7 hạch).
Ung thư trực tràng giai đoạn 4
Đây là giai đoạn cuối cùng của ung thư trực tràng. Tế bào ung thư đã di căn đến các cơ quan xa trong cơ thể như gan, phổi, buồng trứng hoặc các hạch bạch huyết ở xa.
- Giai đoạn 4A: Ung thư di căn đến một cơ quan hoặc một vùng xa.
- Giai đoạn 4B: Ung thư đã di căn đến nhiều cơ quan hoặc nhiều vùng khác nhau.
- Giai đoạn 4C: Ung thư đã lan đến các mô lót mặt trong ổ bụng và có thể di căn đến các cơ quan khác.
Phương pháp chẩn đoán ung thư trực tràng
Có nhiều phương pháp khác nhau để chẩn đoán ung thư trực tràng, từ các xét nghiệm không xâm lấn đến các thủ thuật phức tạp hơn. Bao gồm:
- Nội soi đại tràng và trực tràng: Bác sĩ sử dụng một ống soi mềm có gắn camera để quan sát toàn bộ niêm mạc trực tràng và đại tràng. Nếu phát hiện các polyp hoặc khối u nghi ngờ, bác sĩ sẽ tiến hành sinh thiết (lấy mẫu mô) để xét nghiệm, giúp xác nhận ung thư.
- Xét nghiệm hồng cầu ẩn trong phân: Phương pháp này kiểm tra xem có máu ẩn trong phân hay không. Sự hiện diện của máu có thể là một dấu hiệu sớm của ung thư, khi khối u còn nhỏ và chưa gây chảy máu ồ ạt.
- Chẩn đoán hình ảnh: Chụp CT hoặc MRI giúp bác sĩ xác định kích thước khối u và kiểm tra xem ung thư đã di căn đến các cơ quan khác như gan hay phổi hay chưa.
Còn siêu âm nội trực tràng giúp tạo hình ảnh chi tiết của thành trực tràng, để bác sĩ đánh giá chính xác độ sâu khối u xâm lấn và tình trạng hạch bạch huyết lân cận.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm chỉ số CEA (carcinoembryonic antigen) trong máu thường được dùng để theo dõi hiệu quả điều trị. Mức CEA tăng cao có thể là dấu hiệu ung thư tái phát sau khi điều trị.
Điều trị ung thư trực tràng
Để điều trị ung thư trực tràng, bác sĩ thường kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào giai đoạn bệnh, vị trí khối u và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
Phẫu thuật
Phẫu thuật là phương pháp chính để điều trị triệt căn ung thư trực tràng ở giai đoạn sớm. Bác sĩ sẽ loại bỏ phần trực tràng có khối u và các hạch bạch huyết lân cận.
- Cắt bỏ tại chỗ qua ngả hậu môn: Dùng cho khối u nhỏ, ở vị trí thấp.
- Cắt trực tràng qua ngả bụng: Dùng cho các khối u lớn hơn hoặc đã xâm lấn sâu, bao gồm cả các kỹ thuật tiên tiến như cắt bỏ đoạn trực tràng trước thấp (LAR) hoặc cắt trực tràng qua đường bụng và tầng sinh môn (APR) trong trường hợp đặc biệt.
Hóa trị
Phương pháp này thường được dùng bổ trợ cho phẫu thuật. Bác sĩ sẽ sử dụng hóa chất nhằm mục đích triệt tiêu tế bào ung thư.
Hóa trị được áp dụng trước mổ giúp thu nhỏ khối u, dễ dàng cho việc phẫu thuật. Hóa trị sau mổ giúp tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại, ngăn ngừa tái phát. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây ra một số tác dụng phụ như: mệt mỏi, buồn nôn, rụng tóc.
Xạ trị
Phương pháp này sẽ sử dụng tia X năng lượng cao nhằm triệt tiêu tế bào ung thư. Giống như hóa trị, xạ trị có thể được thực hiện trước hoặc sau phẫu thuật.
- Xạ trị chiếu ngoài: Phổ biến nhất, chiếu các chùm tia xạ từ máy bên ngoài vào khối u.
- Xạ trị áp sát: Đặt nguồn xạ vào gần khối u để tiêu diệt tế bào ung thư từ bên trong, giúp giảm triệu chứng nhanh hơn.
Liệu pháp nhắm trúng đích
Đây là phương pháp điều trị tiên tiến, tấn công vào các đặc điểm chuyên biệt của tế bào ung thư như đột biến gen RAS, BRAF hoặc protein HER2. Liệu pháp này thường ít tác dụng phụ hơn hóa trị truyền thống và được dùng cho các bệnh nhân có đột biến gen phù hợp.
Liệu pháp miễn dịch
Liệu pháp miễn dịch được sử dụng với mục đích để hệ thống miễn dịch của cơ thể tự nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Các loại thuốc miễn dịch (như Pembrolizumab, Nivolumab) có tác dụng tăng cường khả năng của tế bào miễn dịch, giúp chúng tấn công tế bào ung thư một cách hiệu quả.
Phương pháp này thường được áp dụng cho ung thư trực tràng giai đoạn muộn hoặc đã di căn.
Phòng ngừa bệnh ung thư trực tràng
Việc phòng ngừa ung thư trực tràng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe. Chủ động thực hiện các biện pháp dưới đây sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh và tăng cơ hội điều trị thành công.
Sàng lọc và tầm soát định kỳ
Đây là cách hiệu quả nhất để phát hiện sớm ung thư trực tràng và các tổn thương tiền ung thư. Nội soi đại tràng định kỳ, đặc biệt với những người trên 50 tuổi hoặc có tiền sử gia đình, có thể giúp phát hiện và loại bỏ các polyp (khối u lành tính) trước khi chúng phát triển thành ung thư.
Chế độ ăn uống khoa học
- Ăn nhiều chất xơ: Tăng cường rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt trong bữa ăn hằng ngày. Chất xơ giúp hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru và đào thải các chất độc hại ra khỏi cơ thể.
- Hạn chế thịt đỏ: Giảm tiêu thụ thịt đỏ và các loại thực phẩm chế biến sẵn.
Duy trì lối sống lành mạnh
- Vận động thể chất: Tập thể dục thường xuyên giúp kiểm soát cân nặng và duy trì sức khỏe tổng thể, góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Hạn chế rượu bia và thuốc lá: Tránh hút thuốc và hạn chế đồ uống có cồn. Đây là hai yếu tố nguy cơ lớn, có thể làm tăng đáng kể khả năng mắc ung thư trực tràng.
Ung thư trực tràng là một căn bệnh nguy hiểm, nhưng nếu được phát hiện sớm, tỷ lệ chữa khỏi là rất cao. Việc chủ động tầm soát định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh và lắng nghe các tín hiệu của cơ thể là những cách tốt nhất để phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe của bạn.
Đừng ngần ngại inbox ngay cho Mirai Healthcare trên website https://miraihealthcare.vn/ hoặc Hotline 19009186 để được tư vấn cụ thể khi nhận thấy bất kỳ triệu chứng bất thường nào. Chúng tôi tự hào được đồng hành cùng bạn chăm sóc sức khỏe toàn diện.
